«Noshir» 2019 iqtisodiy va ijtimoiy geografiya

IQTISODIY VA IJTIMOIY GEOGRAFIYA 

46 
boshlarida aholi joylashuvi va shaharlar muammosi bilan V.P.Semyonov, 

A.I.Voykovlar ham shug‗ullanishgan.

XX asr 50-yillarining o‗rtalaridan boshlangan fan-texnika inqilobi (FTI) tabiat 
va jamiyat (T

J) o‗rtasidagi munosabatlarni kengaytirdi va chuqurlashtirib 

yubordi, ishlab chiqarish tizimlarida va xalqaro iqtisodiy munosabatlarda muhim

sifat o‗zgarishlari uchun yo‗l ochildi. Tabiiy resurslarni o‗zlashtirish kuchaydi, 
mutlaqo yangi resurslar ishlab chiqarishga yo‗naltirildi. O‗zlashtirilishi murakkab
va qiyin (agroiqlimiy jihatidan) bo‗lgan hududlarni jadal o‗zlashtirish bilan bir 
qatorda, qadimdan o‗zlashtirilgan hududlarda cho‗llanish jarayonlari ham
kuchaydi. FTI gurkirab rivojlanishi, aholi soni ko‗payishining tezlashuvi oqibatida 
insoniyatning tabiatga, atrof-muhitga ta‘siri kuchaydi va industrial yo‗nalishdagi
antropogen (ikkinchi tabiat) landshaftlar (manzara, ko‗rinish) yuzaga keldi. 
Antropogen landshaftlarning tobora hukmron mavqeni egallab borishi tabiiy muhit
tabiiyligining yoki birlamchi tabiatning asta-sekin yo‗qolib borishiga va bunday 
tabiat-jamiyat o‗rtasidagi qayta aloqalar esa murakkab ekologik inqirozlarning
yuzaga kelishiga hamda umumbashariy muammoga aylanishiga olib keldi. 
Natijada, iqtisodiy geografiya tadqiqotlarida ekologik jarayonlarning o‗rganilishi
kengaydi. 
―Iqtisodiy geografiya‖ fani ekologik jarayonlarni tarmoq va hududiy jihatdan
o‗rganadi. Iqtisodiy geografiya fanining vazifasi tabiat rivojlanishining obyektiv 
qonuniyatlari (TOQ) va jamiyat rivojlanishining obyektiv qonuniyatlarini (JOQ)
bir-biri bilan bog‗liq holda, ya‘ni (TOQ

JOQ) tabiat – aholi – ijtimoiy-iqtisodiy 

tizimlar

(T


A


IIT) o‗rtasida barqaror doimiy (qayta) aloqalarning 

shakllanishini, bu aloqalar rivojlanish bosqichlarining amal qilishi, davom etishi va

boshqarilishi jarayonlarini tadqiq qilishdan iborat. 
Iqtisodiy va ijtimoiy geografiya va unga asos bo‗lgan fan yo‗nalishlarining
vujudga kelishida boshqa olimlarning xizmati ham sezilarli bo‗lgan. Nemis olimi, 

---

---