25-mashq. So‘z va leksema terminlarini izohlang. Ularning farqli va bog‘liq qirralarini dalillar bilan tushuntiring.
26-mashq. O‘zbek tilining izohli lug‘ati yordamida bosh, ish, ko‘z, tosh, yuz so‘zlarining ma’nolarini aniqlang.
27-mashq. Qo‘l, og‘iz, lab, quloq, so‘zlari misolida so‘z ma’nolarining ko‘chish usullarini tahlil qiling.
28-mashq. Matnni o‘qing. Insof, noinsof, baraka, mushkul kabi so‘zlarning sema va sememalarini izohlang. Insof so‘zi bilan bir semantik maydonni tashkil etuvchi leksemalar guruhi-ni belgilang.
Insof
Xalqimizning ajoyib udumlari bor. Chaqaloqning tanglayini ko‘tarayotganda “umring uzoq bo‘lsin, insofli-tavfiqli bo‘l”, deb duo qiladi. Biron muammoni hal etayotganda “insof sari baraka”, deydi. Birovning noinsofligidan ranjisa, “insof qiling-da, birodar” , deydi. Va nihoyat judayam jonidan o‘tib ketsa (kechirasiz-ku, qo‘polroq bo‘lsa ham xalq iborasini o‘z nomi bilan aytishga majburman), “o‘g‘ri bo‘l, g‘ar bo‘l, insof bilan bo‘lgin-da”, deydi…
Xullas, “Insof” degan tushuncha bilan bog‘liq gaplar ko‘p. O‘ylab qarasam, bu so‘zning boshqa tillardagi tarjimasini topish anchayin mushkul ekan. Masalan, rus tili – dunyodagi eng boy tillardan biri. Unda “chesnost”, “poryadochnost”, “dolg”, “sovest” singari teran ma’no tashuvchi so‘zlar ko‘p. Biroq, menimcha, ular aynan “insof” degan so‘z ma’nosini to‘liq anglatmaydi.Balki adashayotgandirman, lekin bilishimcha shunday.
Qiziq, insof degan narsaning o‘zi nima? Uning salmog‘i nima bilan o‘lchanadi? Chegarasi qayerdan boshlanadi-yu, qayergacha davom etadi?
(O‘tkir Hoshimov)
Morfemika. So`z tarkibi. Nutq tarkibidagi
morfologik o‘zgarishlar
(10-, 11-amaliy mashg‘ulotlar)
Reja
Morfema va uning turlari.
Morfema haqidagi yangi qarashlar.
So`z yasalishida fonetik va morfologik o`zgarishlarning yuzaga kelishi.
So`z tarkibining o`zgarish yo`llari:
a) soddalashuv;
b) qayta bo`linish;
d) murakkablashuv.
Do'stlaringiz bilan baham: |
