Nuqta va uning qo’llanishi

QO‘SHTIRNOQ VA UNING QO’LLANISHI.
Qo‘shtirnoqni amaliyotga rus olimi prof. Barsov kiritgan. O‘zbek yozuvida u kiritish belgisi sifatida XIX asrning 80-yillaridan boshlab uchraydi. Qo‘shtirnoq quyidagi o‘rinlarda ishlatiladi:

1. 
   Ko‘chirma gap qo‘shtirnoqqa olinadi:
   

• 
  O‘sha anjumanda qatnashgan oddiy bir tomoshabinning gapi esda qoldi: «Asar ham qiziqarli, tomoshabop bo‘lsa, ham bama’ni, ibratli bo‘lsa!» (Erkin A’zamov. “Jannat o’zi qaydadir?!”. 113-bet)
  
• 
  Bizningcha, bilib-bilmay, xulosani boyagi janjalkash da’vogar aytib qo‘ydi: «Bunday hay’atni tarqatib yuborish kerak!» (Erkin A’zamov. “Jannat o’zi qaydadir?!”. 125-bet)
  

2. 
   Sitatalar qo‘shtirnoq ichida yoziladi:
   

• 
  Ustoz Asqad Muxtor bilib aytgan: «Baxt— boylikda, desangiz, hamma— baxtsiz. Chunki aqlliga ko‘p narsa kerak emas, axmoq esa baribir to‘ymaydi». (Erkin A’zamov. “Jannat o’zi qaydadir?!”. 104-bet)
  
• 
  Qolaversa, hazrat Navoiy achchiq aralash aytganlaridek, «ipak qurtichalik himmating yo‘qmu?» (Erkin A’zamov. “Jannat o’zi qaydadir?!”. 110-bet)
  

3. 
   Ko‘chma ma’noda qo‘llangan so‘zlar, ishlatilishi odat tusiga kirmagan, eskirgan yoki yangi qo‘llanayotgan, kesatiq, piching, do‘q-po‘pisa va shu kabi ma’nolarni bildiruvchi leksik birliklar qo‘shtirnoq ichida yoziladi:
   

• 
  «Bosh usta»ning surbetlarcha pisandasiga ko‘ra, bu ishga yarim«ko‘ba» asil taxta, olti kilocha nemis bo‘yog‘i sarflanganmish. (Erkin A’zamov. “Jannat o’zi qaydadir?!”. 16-bet)
  
• 
  Tushunadigan, parvo qilishi mumkin bo‘lgan«dodasi» esa onda-sonda keladi. (Erkin A’zamov. “Jannat o’zi qaydadir?!”. 20-bet)
  

4. 
   Badiiy asarlar, gazeta, jurnal, musiqa asarlari, spektakl va kartina nomlari qo‘shtirnoq ichida beriladi:
   

• 
  Darvoqe, bu ko‘hna zotni biz «Erkak» filmida ham uchratganmiz. (Erkin A’zamov. “Jannat o’zi qaydadir?!”. 25-bet)
  
• 
  Darvozaxona tarafdan yana«Oq kaptar» ko‘shig‘i yangrayotir. (Erkin A’zamov. “Jannat o’zi qaydadir?!”. 74-bet)
  

5. 
   Korxona, muassasa, tashkilot, zavod, fabrika, mehmonxona, kema nomlari qo‘shtirnoq ichida yoziladi :
   

• 
  Mashhur “Kennedi” aeroporti shu ekan-da, (Erkin A’zamov. “Jannat o’zi qaydadir?!”. 136-bet)
  
• 
  Biz “Kravn” mehmonxonasining naq 33-qavatiga joylashibmiz. (Erkin A’zamov. “Jannat o’zi qaydadir?!”. 138- bet)
  

6. 
   Ayrim orden va medallar, faxriy unvonlar nomi qo‘shtirnoq ichida beriladi:
   

• 
  Uning xotini yaqinda “Qahramon ona” bo’ldi. (Erkin A’zamov. “Jannat o’zi qaydadir?!”. 55-bet)
  

7. 
   Qonun, farmon, buyruqlarning nomi, ayrim bandlari qo‘shtirnoq ichida beriladi:
   

• 
  O’zbekiston Respublikasi Vazirlar mahkamasining 1998-yil 8-iyuldagi 286-sonli “Sug’urta faoliyatini davlat tomonidan tartibga solish chora-tadbirlari tog’risida”gi qarori. (“Hurriyat” gazetasidan)