Nuqta va uning qo’llanishi

SO’ROQ VA UNING QO’LLANISHI.
So‘roq belgisining kelib chiqishini lotincha questio — so‘roq so‘ziga olib borib taqaydilar. So‘roq ma’nosida mazkur so‘zning birinchi harfi «Q» ishlatila boshl agan, keyinchalik uning shakli hozirgi holatga (?) kelib qolgan, o‘zbekcha matnlarda 1885-yildan boshlab uchraydi. 1900-yildan so‘ng muntazam ishlatila boshlangan. So‘roq belgisi quyidagi o‘rinlarda ishlatiladi:

1. 
   So‘roq gaplarning oxirida:
   

• 
  Nima, u yoqda, Amerikada deyman-da, uy-joy yo‘qmi? (Erkin A’zamov. “Jannat o’zi qaydadir?!”. 83-bet)
  
• 
  Voqean, domullomizning o‘zlariyam Jiydalidanbo‘ladilar, bilasiz-a? (Erkin A’zamov. “Jannat o’zi qaydadir?!”. 85-bet)
  

2. 
   Gap yoki matn ichidagi birorta so‘z yoki jumla mujmal, noaniq, tushunarsiz bo‘lsa, undan so‘ng qavs ichiga qo‘yiladi. «Toping!» ma’nosida:
   

• 
  Ba’zi olimlar malika To‘maris Amudaryodan Kaspiy dengizigacha bo‘lgan ulkan mintaqada (?) “ko‘chmanchi” massaget-sak xalqi hukmroni bo‘lgan, deb yozadi. (Oxunjon Safarov, Ahmad Jumaev. “To‘marisning vatani qayer?” “Tafakkur” jurnali 2005 yil 4-son)
  

3. 
   Matematikada topilsin degan ma’noni bildiradi:
   

• 
  2a+9x=?
  

4. 
   So’roq mazmunidagi so’roq so’zlar sarlavhaga ko’tarilganda:
   

• 
  “Tangan yo’g’ini qayoqdan bilding?” (Shuhrat. Tanlangan asarlar. – T.: G’afur G’ulom, 1978. 363-bet)
  
• 
  “Qandim qani?!” (Shuhrat. Tanlangan asarlar. – T.: G’afur G’ulom, 1978. 479-bet)
  

5. 
   Ritorik so’roq gaplarda:
   

• 
  Yengil tun shamolida qum dengiz mavjlaridek chayqalmoqda edi. Bu— tushmi, xayolmi, tasavvurmi? (Erkin A’zamov. “Jannat o’zi qaydadir?!”. 35-bet)
  
• 
  Lekin insoniyatning ezgulik istagan, bu yo‘lga kirgan farzandlaridan qay biriga hayotda oson kechgan? (Erkin A’zamov. “Jannat o’zi qaydadir?!”. 38-bet)