Nuqtaning murakkab harakati

Qattiq jismning bunday harakatlarida “jismning tezligi”, yoki “jismning tezlanishi” degan terminlar mazmunini yo’qotadi.

Qattiq jismning qo’zg’almas o’q atrofida aylanma harakati.
Qattiq jismning qandaydir ikkita nuqtasi uning harakati davomida qo’zg’almasdan qolsa, bunday harakatga qo’zg’almas o’q atrofidagi aylanma harakat deyiladi. Qo’zg’almas A va В nuqtalar orqali o’tuvchi АВ to’g’ri chiziqqa aylanish o’qi deyiladi. Aylanma harakatda qattiq jismning o’q ustida yotgan barcha nuqtalari qo’zg’almas bo’ladi. Jismning qolgan barcha nuqtalari, aylanish o’qiga perpendikulyar tekislikda markazi aylanish o’qida yotgan aylanalar chizadi. Aylanma harakat qilayotgan jismning holatini aniqlash uchun aylanish o’qi orqali qo’zg’almas I tekislik, qattiq jismga biriktirilgan va u bilan birgalikda aylanuvchi II tekislikni o’tqazamiz (12-rasm). Qattiq jismni vaqtning istalgan paytdagi holati tekisliklar orasidagi burilish burchagi deb ataluvchi burchak
orqali aniqlanadi. burchak musbat yoki manfiy ishorada bo’lishi mumkin. Az o’qning musbat uchidan qaraganimizda qattiq jism o’q atrofida soat mili aylanishiga teskari yo’nalishda aylansa, burilish burchagi musbat, aks holda manfiy ishorada olinadi.
Burilish burchagi -radianlarda o’lchanadi. Jismni vaqtning istalgan paytidagi holatini aniqlash uchun burilish burchagi ning t vaqtga bog’liqligini bilish zarur, ya‘ni:

=f(t) (28)
(28) qattiq jismning qo’zg’almas o’q atrofidagi aylanma harakati tenglamasi.
Qattiq jism aylanma harakatining kinematik harakteristikalarini aniqlashga o’tamiz. Vaqtning t paytidagi burilish burchagi bo’lib, vaqtning paytida burilish burchagi ga teng bo’lsin. Qattiq jism vaqt oralig’ida burchakka buriladi. Burilish burchagi ning ga nisbati o’rtacha burchak tezlik deyiladi.