Nuraliyeva Xafiza Otayevna, Qodirova Dildora Ergashevna, Fayzullayeva Zamira Raxmatovna

Qanotli anemometrlar shamolda harakatga keluvchi o‗qqa o‗rnatilgan 
qanotlardan iborat. Qanotlar harakati natijasida aylantirilgan o‗q o‗z yo‗lida 
ko‗rsatkichini harkatga keltirish tufayli, havoning yo‗nalish tezligi siferblatda 
ifodalanadi. Buning uchun asbobni ishlatishdan oldin siferblat ko‗rsatkichlaridagi 
sonlar yozib olinadi, ma‘lum vaqt asbob ishlatgach so‗nggi ko‗rsatkichlardan 
oldingisi ayrilib, sekundlarga bo‗lingandan keyin olingan raqam, havo harakat 
tezligini sekundlarda ifodalaydi. 

---

176 
Qanotli anemometrlar yordamida tezligi 0,3 dan 12 m/sek bo‗lgan havo 
yo‗nalishini aniqlash mumkin. 
Kosachali 
anemometrlar. 
Bu 
usulda 
havo 
yo‗nalish tezligini aniqlash aylanuvchi o‗qqa 
qanotlar o‗rniga kosachalar o‗rnatilishi bilan 
farqlanadi. SHu sababli tezligi sekundiga 1 dan 20 
m bo‗lgan havo yo‗nalishini aniqlash mumkin. 
Yopiq xonalarda havoning kichik harkat tezligini 
aniqlash 
uchun 
(0,1-0,2 
m/sek 
gacha) 
katatermometrar qo‗llaniladi. 
Havo harorati uning harkat tezligiga ham bog‗liq. 
SHuni hisobga olgan holda katatermometr yordamida odam tanasining tashqi 
muhitga issiqlik chiqarish miqdorini ham aniqlash mumkin. 
Agar 1 sek ichida 1 sm
2
ter sathining yuzasidan katatermometr ko‗rsatkichi 
bo‗yicha 5,5-7 millikaloriya bo‗lganda kiyingan odam o‗zini yaxshi his etsa, 
bunda organizm o‗zidan 1,2-1,4 mkal-sm
2
/sek issiqlik yo‗qotadi. 
Agar katatermometr ko‗rsatkichi 7 kkal sm
2
/sek dan yuqori bo‗lsa, odam 
sovuqlikni, agar 5,5 kkal-sm
2
/sek dan past bo‗lsa issiqliqni his etadi. 
Havoning sovutish xususiyatini aniqlash uchun katatermometr asbobning 
yuqori rezervuarini ichidagi spirt Ѕ-1/3 hajmiga ko‗tarilgunicha suv hammomida 
isitiladi, so‗ngra ho‗llangan qismini quruq qilib artib tekshirilayotgan joyga-
shtativga o‗rnatiladi va naychadagi (spirtning ko‗rsatkichi 38
0
S dan 35
0
S ga 
qadar tushish vaqti) sekundlarda belgilanadi. Katotermometrning sovish tezligi 
(mkal-sm
2
/s) havoning sovutish xususiyatini ifodalaydi. 
Bu quyidagi formula yordamida aniqlanadi: 
N= F /a
F-katatermometr omili (o‗zgarmas kattalik) 
a-naychadagi spirt ko‗rsatkichi 38
0
ga qadar tushishi vaqti sekundlarda ifodalanadi. 
Yopiq xonalarda, dorixona xonalarida va muassasalarida havoning harakat 
tezligi 0,2-0,4 m/sek orasida bo‗lishi kerak. 

---

177 
Kichik havo yo‗nalish tezligini quruq katotermometrning sovush tezligi 
(mkal/sm
2
/sek) ko‗rsatkichini, odamning tana harorati (36.5
0
S) bilan tashqi muhit 
harorati orasidagi farqining nisbat ko‗rsatkichini maxsus jadvallar yordamida ham 
topish mumkin. Havo harakati tezligining me‘yori asosan xonaning haroratiga 
qarab belgilanadi. Turar joy xonalarida havo harakatinig tezligi 0,1-0,3 m/sek, 
sport zallarida 0,5 m/sek gacha, ishlab chiqarishda va issiq sexlarda 1-1,5 m/sek 
gacha me‘yor bo‗lib hisoblanadi. 
Gigiyenik nuqtai nazardan qulay deb shunday harorat, nisbiy namlik tezligi va 
boshqa ko‗rsatkichlarga aytiladiki, hosil qilingan bunday sharoitlarda organizmda 
issiqlik almashinuvi va fiziologik faoliyat me‘yorida kechadi. Bunday mikroiqlim 
komfort zona deb aytaladi. 
Komfort zona (kattalar uchun) havo harorati 17-18
0
S, nisbiy namligi 40-60% 
va havo yo‗nalish tezligi 0,1- 0,3 m/sek bo‗lishi kerak.