Nuraliyeva Xafiza Otayevna, Qodirova Dildora Ergashevna, Fayzullayeva Zamira Raxmatovna

 
 
 
 

---

237 
Darsda qo„llaniladigan innovatsion texnalogiya usullari: 
«Doira stoli» usuli 
Gurux talabalari 2-3 kishidan iborat kichik guruxlarga (KG) bo‗linadi. Xar 
bir KG ga savol yozilgan varaklar tarqatiladi 1-2 daqiqa davomda har bir KG 
savolga javob yozadi, so‗ng javob yozilgan savol keyingi KG ga uzatilib, ulardan 
boshqa savol olinadi. Agar 6 ta KG tashkil etilgan bo‗lsa 12 daqiqa davomida 
javoblar yoziladi, 12 daqiqadan so‗ng o‗qituvchi javob yozilgan qog‗ozlarni yig‗ib 
oladi, har bir KG tartib bo‗yicha raqamlanadi va javob varianti to‗g‗risida tartib 
raqami qo‗yilishi so‗raladi. Har bir qog‗ozda bitta savolga berilgan 6 ta javob 
varianti keltirilgan bo‗ladi. O‗qituvchi har bir javobga olingan 6 javob variantini 
o‗qib beradi. Olingan eng to‗g‗ri javobga yuqori bal qo‗yiladi va qolgan javoblarga 
mos ravishda pastroq ballar qo‗yiladi. 
 
Talabalarga mavzu bo„ycha quyidagi muammoli savollar berilishi 
mumkin: 
1. Bo‗y uzunligi qanday aniqlanadi. 
2. Umurtqa pog‗onasining tuzulishi. 
3. Yassi tovonlikni aniqlash tartibi. 
4. Antrapometrik ko‘rsatkich turlari. 
5. Bo‘y, og‘irlik va ko‘krak qafasi aylanasini aniqlash tartibi. 
6. Bolalar kun tartibiga qo‘yiladigan gigiyenik talablar.

---

238 
XIII BOB. SHAXSIY GIGIYENA ASOSLARI 
13.1. Teri gigiyenasi 
Odamning terisi asosiy sezgi organlardan bo‗lib organizm uchun tirik qalqon, 
yuqumli kasal chiqaruvchi mikroblar uchun, to‗siq hisoblanadi. Teri bir qancha 
fiziologik protsesslarni, vazifalarni bajaradi. Terida juda ko‗p miqdorda nerv 
oxirlari joylashgan bo‗lib, ular teriga tashqi ta‘sir qiluvchi yosh qo‗zatuvchi 
omillarni qabul qilib oluvchi birinchi sezgi analizatoridir (teriga tegilgan narsani, 
issiq va sovuqni, og‗riqni sezadi). 
Terida joylashgan nerv oxirlari organizmda ro‗y beradigan fiziologik 
jarayonlari boshqarib turuvchi markaziy nerv sistemasi bilan har tomonlama 
bog‗liqdir. 
Gavda terisi odam organizmini tashqaridan bo‗ladigan fizikaviy va kimyoviy 
agentlari ta‘siridan, mexanik jarohatlardan va mikroblarni kirishidan saqlaydi. 
Terining 1 kv.sm yuzasidan 40000 tagacha mikroorganizmlar bo‗lib ularni ko‗plari 
kasal chaqiruvchi mikroblardir. Shu o‗rinda aytib o‗tish lozimki toza, teri unga 
tushgan mikroblarni o‗ldirish hususiyatiga ega. O‗tkazilgan tajribalarni 
ko‗ratishiga ko‗ra toza teriga sun‘iy ravishda surtilgan qorin tifi mikrob 10 
daqiqadan keyin yo‗q bo‗lib ketadi, ya‘ni toza teri bu mikroblarni o‗ldirib 
yuboradi. 
Teri chiqaruvchi organ sifatida ham ahamiyati katta, bir kecha kunduz 
mobaynida teri orqali o‗pkaga nisbatan 2 marta suv bug‗lari ajratib chiqarildi. 
Odatda terida joylashgan ter bezlari bir kecha kunduz mobynida 600 dan 900 
kub (sm) gacha ter ajratadi, ammo ma‘lum bir sharoitlarda teri orqali ajratiladigan 
suv miqdori 10 litrgacha oshib ketishi mumkin ( issiq fasl, issituvchi mikroiqlim) 
jadal jismoniy mehnat kabilar. Shuning bilan birga ter orqali organizmdan natriy 
va kaliy tuzlari, suvda eruvchi vitaminlar va tuzli zararli moddalar chiqarildi. Shu 
bilan ma‘lum darajada tana haroratini pasaytiradi, tanada energiyaning 
sarflanishini tartibga solib turadi va boshqarishda rol o‗ynaydi. Tashqi harorat 

---

239 
pasayganda tanadan kamroq issiqlik ajralib, harorat ko‗tarilganda esa ko‗proq 
issiqlik ajratiladi.