Нурмат сабуров, шаҳзод сайдуллаев

90. ЮРИДИК КОЛЛИЗИЯЛАР ВА УЛАРНИ ҲАЛ ЭТИШ УСУЛЛАРИ


Юридик коллизиялар – бу муайян турдаги ижтимоий муносабатларни тартибга солишга қаратилган норматив –ҳуқуқий ҳужжатлар ўртасидаги қарама-қаршилик ва зиддиятлардир.
Юридик коллизиялар қуйидагиларда намоён бўлади:

• 
  ҳуқуқни тушунишда турли хил ёндашувлар ва қарашларнинг мавжудлигида;
  
• 
  миллий ҳуқуқ тизими доирасидаги норма ва ҳужжатларнинг тўқнашувида;
  
• 
  ҳорижий мамлакатларнинг қонунчилиги билан;
  
• 
  миллий ва халқаро ҳуқуқ нормалари ўртасида юзага келади;
  

Юридик коллизияларнинг белгилари:

• 
  жамият ижтимоий ривожланишида объектив тарзда юзага келадиган қарама-қаршилик ва зиддиятлар билан боғлиқ;
  
• 
  ўзининг формал характерга эгалиги;
  
• 
  муайян турдаги ижтимоий муносабатларнинг бир қатор ҳуқуқ нормалари билан тартибга солинган ҳолдагина юзага келиши;
  
• 
  ҳуқуқ субъектларининг ўз ҳуқуқ ва мажбуриятларини амалга ошириш жараёнида муайян қийинчиликларни келтириб чиқариши ва бошқаларда.
  

Юридик коллизиялар келиб чиқишига қуйидаги омилларни сабаб сифатида кўрсатиш мумкин:
Биринчидан, объектив, яъни ижтимоий муносабатларнинг доимий тарзда ривожланиб ва ўзгариб бориши натижасида юзага келади. Бунда ҳуқуқ ижодкори доим ҳам тегишли ўзгаришларга мос равишда ҳуқуқ нормаларини шакллантириб боришга улгурмаслиги мумкин.
Иккинчидан, субъектив: етарли тарзда ҳуқуқий маданият, демократик анъаналар ва тажрибанинг мавжуд эмаслигида; қонун ва бошқа норматив ҳужжатларнинг сифат даражасининг пастлигида; ҳуқуқдаги бўшлиқларнинг мавжудлигида; ҳуқуқ ижодкорлиги жараёнининг лозим даражада мувофиқлашмаганлигида; норматив-ҳуқуқий ҳужжатларнинг қатъий ва тўлиқ тизимлаштирилмаганлигида; тегишли давлат органлари ва мансабдор шахслар фаолиятидаги камчиликлар; бюрократизм ва бошқа омилларда юзага келиши мумкин.
Юридик коллизияларнинг қуйидаги: Конституция ва бошқа ҳужжатлар; қонунлар ва қонуности ҳужжатлари; бир орган томонидан қабул қилинган турли ҳужжатлар; турли хил органлар томонидан қабул қилинган ҳужжатлар ҳамда умумий ва махсус ҳужжатлар ўртасида юзага келадиган турларини кўрсатиб ўтиш мумкин.