Nutq o`stirish nazariyasi va metodikasi fanining asosiy nazariy matni

Mavzu yuzasidan savol va topshiriqlar: 
1. 
So‘z imkoniyatlari nimalardan iborat?
2. 
K.D.Ushinskiyning til va uning bolani ruxan shakllanishida tutgan o‘rni haqidagi 
ta‘limoti 
3. 
―Ona tili‖ kitobi haqida nimalarni bilasiz?
4. 
Bolalarning yosh xususiyatlarini hisobga olgan holda ularni har bir yosh bosqichida 
bolalar badiiy adabiyoti bilan tanishtirib borish masalasi.
Foydalanilgan adabiyotlar ro`yxati 
7. Edited by N.F. McGinn and E.H.Epstein Comparative Perspectives on the Role of 
Education in Democratization Frankfurt am Main; Berlin; Nev York; Lang, 1999 
8. R.M.Qodirova. O‘zbekiston bolalar bog`chalari va maktablarida bolalarga 5-6 yoshdan 
boshlab rus tilida dialogik nutqni o‘rgatish. T., ―O‘qituvchi‖1993.
9. F.R.Qodirova. Maktabgacha yoshdagi rusiyzabon bolalarni o`zbekcha so`zlashishga 
o`rgatish. T., ―O`qituvchi‖ 1993
10. R.M.Qodirova. Maktabgacha yoshdagi bolalarda dialogik nutqni rivojlantirishning ruhiy 
omillari. Qoz.,Sariog‘och, 1998. 
11. F.R.Qodirova. R.M Qodirova. Maktabgacha yoshdagi bolalarga ikkinchi tilni o`rgatish 
metodikasi. T., ―Sano-standart‖, 2004. 
12. F.R.Qodirova. R.M Qodirova. ―Bolalar nutqini rivojlantirish nazariyasi va metodikasi‖. T., 
―Istiqlol‖, 2006. 
13. Babayeva D.R. ―Nutq o`stirish metodikasi‖ T.: TDPU 2016-yil. O`quv qo`llanma
 
 

---

Bolalarning nutqini o’stirish fanining asosiy nazariy matni 
4-mavzu:Ye.N.Vodovozovaning nutqni rivojlantirish uslubiyatiga qo'shgan hissasi 
Reja: 
Ye.N.Vodovozovaning nutqni rivojlantirish uslubiyatiga qo'shgan hissasi 
Maktabgacha yoshdagi bolalarni oilada va jamiyatda tarbiyalash 
tizimining asosiga xalqonalikning kiritilishi
1. Xulosa 
Tayanch so‟z va iboralar: tarbiya, Ye.N.Vodovozova,
nutqni rivojlantirish, farzand tarbiyasi, 
xalq pedagogikasi,oila,jamiyat, maktabgacha tarbiya masalalari. 
Vodovozova maktabgacha yoshdagi bolalarni oilada va jamiyatda tarbiyalash tizimining 
asosiga xalqonalikni kiritdi. U bolalarni ilk yoshidan boshlab tarbiyalash tizimi xalq nutqi, xalq 
qo‘shiqlari, topishmoqlari, ertaklari va o‘yinlaridan foydalanish asosiga qurilishi lozim, deb 
hisoblagan. Bu tizim bolalarda xalqiga, vataniga muhabbat tuyg‘ularini tarbiyalashni 
ta‘minlashi lozim. 
Yelizaveta Nikolayevna Vodovozova (1844-1923) K.D.Ushinskiyning shogirdi va izdoshi 
bo‘lib, u maktabgacha tarbiya masalalarini nazariy ishlab chiqishga sezilarli hissa qo‘shgan. Ayni 
paytda ye.N.Vodovozova taniqli bolalar yozuvchisi bo‘lib, o‘z davrida Rossiya tabiati hamda 
g‘arbiy yevropa davlatlari xalqlari hayotidan hikoya qiluvchi ajoyib ocherklar va hikoyalar 
yozgan. 
1871 yilda uning maktabgacha pedagogikaga oid asosiy asari – ―Bolalarda ong paydo 
bo‘lgan paytdan boshlab to 8 yoshgacha ularni aqlan rivojlantirish‖ nomli kitobi chop etildi. 
Vodovozova tarbiyaning bosh maqsadi – ―Insonni – insoniylik g‘oyalarini o‘zida jo qilgan 
bo‘lajak ijtimoiy arbob va o‘z vatani fuqarosini tarbiyalashdan iborat
7
‖, deb hisoblagan. 
Vodovozova maktabgacha yoshdagi bolalarni oilada va jamiyatda tarbiyalash tizimining 
asosiga xalqonalikni kiritdi. U bolalarni ilk yoshidan boshlab tarbiyalash tizimi xalq nutqi, xalq 
qo‘shiqlari, topishmoqlari, ertaklari va o‘yinlaridan foydalanish asosiga qurilishi lozim, deb 
hisoblagan. Bu tizim bolalarda xalqiga, vataniga muhabbat tuyg‘ularini tarbiyalashni 
ta‘minlashi lozim. 
E.N.Vodovozovaning ulkan xizmatlari shundaki, u bolalarda ona tilini rivojlantirish 
dasturini va bolalarni tarbiyalashda rus folkloridan foydalanish metodikasini ishlab chiqdi. 
Vodovozova ham xuddi K.D.Ushinskiy kabi ertaklarni, ayniqsa xalq ertaklarini himoya qilib 
chiqqan. ye.N.Vodovozovaning fikriga ko‘ra ertak bolalarning boy kuzatishlari va bilimlariga 
tayanadi, u bolalar xayolini rivojlantiradi, bolalar nutqining boyishiga ko‘maklashadi, ularga 
xalq iboralarini, nutq oborotlarini oddiy va jonli obrazlarni yod saqlab qolishga yordam beradi, 
ma‘naviy jihatdan tarbiyalashda ko‘maklashadi.
Biz «til» so‘zini qo‘llaganimizda ikki
narsani – til va nutqni nazarda tutamiz. Bu 
farqlashlarni lingvistika faniga birinchi bo‘lib shveysariyalik olim Ferdinand de Sossyur kiritdi 
va u tilni nutqqa qarshi qo‘ydi, bu lingvistika fanining keyingi rivoji uchun juda muhim 
ahamiyatga ega bo‘ldi, chunki «biz til va nutqni ajratish orqali ijtimoiyatni individuallikdan 
ajratamiz»
8
. Boshqacha qilib aytganda, bu aloxida bir odam tomonidan aloxida holatda amalga 
7
F.R.Qodirova. R.M Qodirova. ―Bolalar nutqini rivojlantirish nazariyasi va metodikasi‖. T., ―Istiqlol‖, 
2006. 
8
Соссюр Ф.Курс общей лингвистики. М., 1933, 38-бет. 

---