O. Ýazmyradowa, A. Nabatowa KÄrhananyň ykdysadyýeti

Harydyň bahasy
Satyn alyjynyň 
(islegiň) bahasy
Satyjynyň
(teklibiň) bahasy
Döwlet ýerli salgyt 
baha çäklendirmeleri
Sarp edijiniň
bahasy
Söwda araçysynyň 
bahasy
Öndürijiniň
bahasy
Sarp edijileriň 
girdejileri we ileri 
tutmalary
Araçylyk
hyzmatlarynyň 
gymmaty
Önümçilik çykda­
jylary we öndüriji­
leriň peýdasy
33-nji surat. Harydyň bazar bahasynyň emele gelşi
Harytlaryň bahasyna maliýe ulgamynyň ýagdaýy, hususan­da ilatyň girdejileriniň 
derejesi we meýilleri, pul birliginiň satyn alyjylyk ukyby, hümmetsizlenme derejesi we 

---

201
depgini, esasy söwda hyz matdaşlarynyň pul birlikleri babatynda milli puluň satyn alyjylyk 
ukybynyň deňeçerliginiň (SUD) üýtgemegi gönüden­göni täsir edýär.
Bazar bahalarynyň emele gelmegine isleg bilen teklibiň gatnaşygy degerli täsir edýär. 
Isleg jemgyýetiň zerurlygyny görkezýär we önümçilik hem­de şahsy sarp edişden emele 
gelýär. Teklip satmak üçin niýetlenen haryt toplumy görnüşinde önümçilik işiniň netijesi 
bolup durýar. Isleg we teklip kanunyna laýyklykda haryt bazaryndaky isleg bilen teklibiň 
arasyndaky deňeçerlige laýyk gelýän deň agramly baha emele gelýär.
Bazar ykdysadyýeti şertlerinde bahalara täsir edýän möhüm faktor bolup baha bäs­
deşligi çykyş edýär, ol bäsleşikli göreşiň barşynda bahalaryň peseldilmegine esaslanýar. 
Aýry­aýry ýagdaýlarda bazarda harytlaryň özüne düşýän gymmatyndan pes bahadan 
satylýan ýagdaýy hem bolup biler, bu demping hökmünde häsiýetlendirilýär we ynsapsyz 
bäsdeşligiň usullary hökmünde kesgitlenilýän çäklendiriş işewürlik tejribesine degişlidir. 
Çäklendiriji işewürlik tejribesi firmalar tarapyndan bäsdeşiň ýagdaýyny ýaramazlaşdyr­
mak we ony bazardan gysyp çykarmak, bäsdeşiň işini bes etdirmek we bazarda agalyk 
edýän ýagdaýy üpjün etmek maksady bilen onuň hereketlerine gözegçiligi bellemek üçin 
geçirilýär.
Baha
Önümçi­
ligiň 
jemgyýet­ 
çilik ba­
hasy
Pul ulga­
mynyň 
ýagdaýy
Isleg bilen 
teklibiň 
gatnaşygy
Bäsleşik
Mono­ 
polistik
düzgün­
leşdirme
Döwlet 
tarapyn­ 
dan 
düzgün­
leşdirme
Önümçiligiň jemgyýetçi
­
lik çykdajylary
Ortaça 
peýda
Puluň satyn 
alyjylyk ukyby
Puluň 
hümmeti
Isleg
Teklip
Baha däl
bäsleşik
Baha 
bäsdeşligi
Bahalaýyn 
düzgün
Göni 
düzgünleşdirme
Gyýtaklaýyn 
düzgünleşdirme
Göni 
düzgünleşdirme
Harydyň 
hili
Iberilýän 
önümiň möçberi
Önümçiligiň 
aýratynlygy
Satyjy bilen satyn alyjynyň özara gatnaşygy
Tölegiň 
şerti
Harydyň 
ýaşaýyş sikli
Firmanyň 
imiji
Önümiň 
görnüşi