О е. X o ‘j a n a z a r o V, М. M ir s o V u r o V, Т. N o r b o b o y e V a ekologiya va barqaror taraqqiyot ta’limi

hamjamoalari hosil bo‘ladi. Masalan: 
klimaks 
jamoalar 
quyidagicha bo‘ladi: Bo‘sh yer - lishayniklar - mox -  
qirqquloqlar - butalar - o‘t -o‘simliklar - daraxtlar.
^
Savol va topshiriqlar
* 
■
1. 
Ozuqa zanjiri deganda nimani tushunasiz?
2. 
Ozuqa zanjiri halqalari nima?
3. 
Ekologik piramidam tushuntiring?
4. Suksessiya tushunchasini izohlab bering?

---

EKOLOGIYA
IV BOB. BIOSFERA TA’LIMOTI
8 -§ . B io sfe r a v a n o o sfe r a h a q id a tu sh u n c h a
Yer yuzidagi tirik organizmlar tarqalgan, ulaming doirniy 
ta’siri ostida bo‘lgan va faoliyati mahsulotlari egallagan qobiq 
biosfera (yunoncha “bios” - hayot, “sfera” - shar) deb ataladi.
Biosfera terminini dastlab, 
fransuz olimi J.B.Lamark 
(1744-1829 yy.) ishlatgan. 
Ushbu ta’limotning asoschisi rus 
olimi, akademik V.I.Vemadskiy (1863-1945 yy.) hisoblanadi. 
Biosfera Yer sharidagi eng yirik ekotizim deb qaralib, u ay rim 
ekotizimlaming yig‘indisidan tashkil topgan. Bular: litosfera 
(quruqlik), gidrosfera (suv havzalari), atmosferaning quyi 
qatlamlaridan iborat.
V.I.Vemadskiy sayyoramizdagi barcha tirik organizmlar 
yig‘indisini “tirik modda” deb atab, u biosferaning eng muhim 
tarkibiy qismi ekanligini ta’kidlaydi.
Biosferaning ikkinchi tarkibiy qismi о ‘lik moddalar (iqlim, 
atmosfera, tog‘ jinslari va boshqalar) hisoblanib, V.I.Vemadskiy 
ta’limoti bo‘yicha, ulaming hosil bo‘lishida tirik organizmlar 
qatnashmaydigan biosferadagi moddalar yig‘indisi kiradi.