atalgan.
Shunisi e’tiborliki, ozuqa zanjirlaririmg keyingi bo‘g ‘inlarida
biomassa tobora kamayib boradi. Bu haqda ingiiz biolog olimi
Lamott (1969 y.)
o'zining
ekologik
piramida
qurilishi
tamoyilini rasmdagi shaklda taklif etdi.
Suktsessiya (lot. “succession” - vorislik, meros olish) - inson
faoliyati yoki tabiiy omillar ta’sirida yer yuzining muayyan j oyida
biotsenozlaming ma’lum tartibda, birin-ketin almashishi. Ekologik
suktsessiya (“suksedo” - ketma-ketlik, degan ma’noni bildiradi)
deb atalib, ekotizimlarda kuzatiladigan qonuniyat hisoblanadi.
Birlamchi va ikkilamchi suktsessiyalar farqlanadi.
Birlamchi suktsessiya - hali tuproq hosil boMmagan
substratda
(tog‘
toshlari,
yangi
allyuvial
cho‘kindilarda)
biotsenozlaming endigina o ‘zgarishga boshlagan jarayoni boiib,
bu jarayon natijasida nafaqat o ‘simliklar paydo bo‘ladi, balki
tuproq ham hosil boiadi.
Ikkilamchi suktsessiya ma’lum bir joyda shakllangan
biotsenozlaming buzilib ketishidan (eroziya, qurg‘oqchilik,
vong‘in, о т т о п и kesib yo‘qotish, vulqonlar otilishi. tog‘-kon
ishlari va hokazolar natijasida) kelib chiqadigan biotsenozlar
almashinishi. Masalan: botqoqning quritilishi natijasida botqoqlik
- 3 6 -
EKOLOGIYA
biogeotsenozi o‘tloq biogeotsenozi yoki agrotsenoz (sun’iy) bilan
almashinadi. Yong‘indan keyin o‘rmon biogeotsenozi o‘miga
o‘tloq biogeotsenozi hosil bo‘ladi.
Suksessiya yakunida juda sekin rivoj lanadigan klimaks
Do'stlaringiz bilan baham: |