O. M. Jabborova, Z. A. Umarova Boshlang’ich ta’lim pedagogikasi, innovatsiya va integratsiyasi

Boshlang’ich ta’limda tarbiya vositalari. Pedagogik tajribada 
o’quvchilarni aqliy, axloqiy, mehnat, jismoniy va estetik jihatdan 
tarbiyalash qat’iy qabul qilingan. Bugungi kunda bu tarbiya jarayoniga 
ekologik tarbiya, san’at tarbiyasi va diniy tarbiya kabilar ham 
qo’shilmoqda. Tarbiya ko’lamining keng bo’lishidan qat’iy nazar asosiy 
masala tarbiya vositalarining maqbulligi va ularni to’g’ri qo’llashdadir. 

---

128 
Hozirgi zamon boshlang’ich ta’lim jarayonida tarbiya vositalarining 
ko’pligi e’tiborni tortadi. Tarbiya vositalarining ko’pligi bizning 
yondaShuvimizga 
ko’ra, tarbiyaviy maqsaddan chalg’itadi va 
tarbiyaning samarasini susaytiradi. Shu sababli boshlang’ich sinf 
o’quvchilari tarbiyasida eng maqbul va samarali tarbiya vositalarini 
tanlash kerak. Bu o’rinda bunday tarbiya vositalarining eng maqbullarini 
eslatib o’tamiz: 
a) o’quv fanlarini o’qitish vositasida tarbiyalash; 
b) ―Tarbiya‖fani vositasida o’quvchilarni maqsadli va muddaoli 
tarbiyalash; 
v) ma’naviy tadbirlar vositasi tarbiyalash; 
g) san’at va adabiyot vositasida tarbiyalash; 
d) o’tmish va mutafakkirlarni ibratli qilib ko’rsatish vositasida 
tarbiyalash. 
Boshlang’ich sinf o’quvchilarini tarbiyalashda bu tarbiyaviy 
vositalarning o’rni va ahamiyati kattadir.
Yuqorida eslatib o’tilganidek, yangi O’zbekiston sharoitida tarbiya 
jarayonini ―Uzluksiz ma’naviy tarbiya kontseptsiyasi‖ga asosan amalga 
oshirish belgilangan. Shu ma’noda mazkur Kontseptsiyaga asosan 
boshlang’ich sinf o’quvchilari tarbiyasida quyidagi fazilatlarga 
asoslanish vazifasi qo’yilgan: 
a) o’quvchilarda Vatanga sadoqat tuyg’usini shakllantirish; 
b) o’quvchilarda halol tadbirkorlik ruhini tarkib toptirish; 
v) o’quvchilarda irodalik fazilatini rivojlantirish; 
g) o’quvchilarda mafkuraviy immunitetni shakllantirish; 
d) o’quvchilarda mehr-oqibatlik ko’nikmasini tarkib toptirish; 

---

129 
e) o’quvchilarda mas’uliyatlikni shakllantirish; 
yo) o’quvchilarda tolerantlik ko’nikmasini tarkib toptirish; 
j) o’quvchilar huquqiy madaniyatini shakllantirish; 
z) o’quvchilarni innovatsion fikrlashga o’rgatish; 
i) o’quvchilarni mehnatsevarlikka o’rgatish. 
E’tibor berilsa, boshlang’ich sinf o’quvchilarida 10 sifat, fazilat va 
ko’nikmalarni shakllantirish nazarda tutilgan. Bularning barchasi tarbiya 
jarayonida real sharoit va imkoniyatlardan kelib chiqib tarbiya 
vositalarini qo’llashni taqozo etiladi.
Keyingi yillarda O’zbekistonda boshlang’ich sinf o’quvchilarini 
maqsadli tarbiyalashda madaniy sayohat vositasining ijobiy ta’siri 
yaqqol ko’zga tashlanmoqda. Unga ko’ra, boshlang’ich sinf o’quvchilari 
eng qadimiy obidalarimiz, shaharlarimiz va urf-odatlarimiz bilan 
ekskursiya tarzida tanishtirilmoqda. Bunday tarbiya vositasi natijasida 
o’quvchilarda vatanparvarlik, millatparvarlik, milliy g’urur, sadoqat kabi 
ko’nikmalarining kutilgan darajada shakllanishi ko’zga tashlanmoqda. 
Boshlang’ich sinf o’quvchilari tarbiya jarayonida qo’llaniladigan 
tarbiya vositalari qulay, oson va keng imkoniyatlarga egalik 
xususiyatlariga boy bo’lishi lozim.