О. Mavlonov, Т. Tilavov, В. Aminov

Topshiriqlarga javob yozing va javobingizni tekshirib ko‘ring:
1. Orqa miya qismlari va ularga mos belgilami juftlab yozing: A - orqa miya, В - miya 
nayi, D - miya egatchalari, E - ko'ndalang kesimida, F - kulrang moddasi, H - oq 
moddasi, G - oldingi va orqa ildizlari; 1 - orqa miyani chap va o‘ng qismga bo'ladi, 
2 - markaziy qismi bo'ylab o‘tadi, 3 - bir juftdan oldingi va orqa ildizlami hosil 
qiladi, 4 - nervlari nerv yo‘llarini hosil qiladi, 5 - kulrang moddadan hosil bo'ladi,
6 - umurtqa pog'onasi nayi ichida joylashgan, 7 - kulrang modda va uni o‘rab olgan 
oq moddasi ko‘rinadi.
2. Orqa miya nervlari va ularga xos xususiyadami juftlab yozing: A 
aralash nervlar, 
В - kulrang moddasi, D - oq moddasi, E - nerv markazlari, F - orqa ildizchalari, H -
oldingi ildizchalari; 1 kulrang moddasida joylashgan, 2 oraliq va harakatlantiruvchi
9
-
Biologiya (Odam. va uuing salomatligi), 8-sinf
129

---

neyronlar tanasi va kalta o'simtalardan iborat, 3 - harakadantiruvchi nervlar o‘tadi, 
4 - 3 1 juft, oldingi va orqa ildizchalardan chiqadi, 5 - sezuvchi nervlar o‘tadi, 6 -
neyronlar uzun o'simtalaridan iborat.
3. Orqa miya nervlari va ularning funksiyalarini juftlab yozing: A - reflektorlik, В -
o‘tkazuvchanlik, D - orqa miya reflekslari; 1 - oq moddasi nervlari bilan bog'liq,
2 - bosh miya boshqarib turadi, 3 - kulrang moddasi nervlari bilan bog‘liq.
0 ‘ylab javob bering:
1. Tizza payiga bolg‘acha bilan urilganida to‘rt boshli muskul qisqarib, tizza refleksini 
hosil qiladi. Refleks yoyining qaysi qismi jarohatlansa, tizza refleksi hosil bo‘lmaydi?
2. Orqa miya o‘tkazuvchanlik va reflektorlik funksiyasini bajaradi. Nima sababdan 
orqa miya jarohatlansa, jarohatlangan joydan pastda joylashgan organlar ishlamaydi?
42-§. Bosh miyaning tuzilishi va funksiyasi
Bosh miya nerv sistemasining markaziy bolim i organizmning barcha funk- 
siyalarini boshqarib turadi. Odam organizmining oliy nerv faoliyati ham bosh 
miyaning funksiyasi bilan bog'liq. Bosh miyaning vazni katta yoshda 1020­
1970 g, yangi tug‘ilgan chaqaloqlarda - 450 g keladi. Keksalikda miya vazni biroz 
kamayadi. 20 yoshgacha odam miyasi hajmi 3,5-4 marta, tana vazni esa 20 marta 
ortadi. Miyaning og‘irligi nervlarning miyelin qobiq bilan qoplanishi, qobiqning 
qalinlashuvi va nerv hujayralarining yiriklashuvi hisobidan ortadi. Bosh miya 100 
mlrd. dan ortiq neyronlardan iborat.