O yakubjonov, S. Tursunov, J. Muqimov

Botanik ta’rifi. 
Javdar yettita turni o ‘z ichiga olgan 
S ecale
avlodiga 
kiradi. Shu turlardan dehqonchilikda faqat bitta tur-
S. cereale L .
ekiladi.
10-rasm. 
Javdar boshog‘ining umumiy (a) va uning qismlari (b) ko'rinishi. 
1-boshoqcha qipiq; 2-tashqi gul qipig ‘i; 3-doni; 4-ichki gul qipig ‘i

---

E kiladigan, y a ’ni m adaniy jav d ar biryillik, b a ’zan ikkiyillik 
o‘simlikdir. U asosan kuzgi o ‘simlik hisoblanadi, biroq bahorgi shakllari 
(b ah o ri ja v d a r) ham uchraydi. Jav d arn in g po xo lpoy asi uzun 
boiganligidan u yotib qolishga moyil o ‘simlik. Yaxshi tuplanadi va 
b aq u w at ildiz tizimi hosil qiladi. Boshog‘i ikki yon tomonidan siqiq 
b o iib , ikki tomonga yo‘nalgan kalta qiltiqlari bor (10-rasm).
Javdar boshog‘ining umumiy tuzilishini 11-rasmda ko‘rish mumkin.
Boshoq o ‘zagining har bir pog‘onasida bittadan boshoqcha boiadi. 
Boshoqchalari, odatda, ikki gulli, uchinchi gulining murtagi ham boiishi 
mumkin. Boshoqcha qipiqlari ensiz (ingichka), qiltiqsimon ortig‘i bor. 
Lansetsimon tashqi gul qobig‘ining tukchali qirrasi bor, uchidan qiltiq chiqadi, 
tuksiz yoki tukli boiadi. Boshog‘ining rangi oq (sariq), malla rang-qizil, jigarrang 
va qora. Javdarning doni cho‘zinchoq yoki tuxumsimon cho‘ziq shaklda, 
uzunasiga ketgan egatchasi, uchida popugi bor, rangi yashildan jigarranggacha 
o‘zgarib turadi. 1000 donasining vazni 18 g dan 35 g gacha yetadi.
Javdarning seleksiya y o ii bilan chiqarilgan barcha navlari vulgare 
(vulgare-oddiy) tu r xiliga kiradi. Bu tu r xiliga k irad ig an ja v d a r 
boshogining oq rangdaligi va m o‘rt boimasligi, donining va tashqi gul 
qobig‘ining p o ‘stsiz b o iis h i bilan tavsiflanadi. Javdarning navlari 
quyidagi asosiy belgilariga qarab farq qiladi.