Odam va uning salomatligi 8 B. Aminov, T. Tilavov, O. Mavlonov

53- rasm. Giðofiz bezi:
1— giðofizning orqa bo‘lagi;
2— giðofizning oldingi bo‘lagi;
3— miyaning qadoqsimon tanasi;
4—epifiz.
4
1
2
3

---

96
Giðofizning oldingi bo‘lagidan somatotrop va boshqa xil
gormonlar ajraladi. Bu gormon bolalar va o‘smirlarning o‘sishini,
rivojlanishini, organizmda oqsillar sintezlanishini boshqaradi. Ba’zi
sabablarga ko‘ra, bolalar va o‘smirlarda bu gormon ko‘p ishlab
chiqarilsa, bo‘y me’yoridan ortiq o‘sib ketadi. Bu holatga gigan-
tizm, bunday odam esa gigant deb ataladi. Agar bu gormon kam-
roq ishlab chiqarilsa, bo‘y o‘sishi sekinlashadi, bunday holga
nanizm deyiladi (54- rasm). Bunday bo‘yi past odam giðofizar
pakana deyiladi. Ularning bo‘yi past bo‘lsa ham aqliy faoliyati
normal bo‘ladi. Bo‘y o‘sishi to‘xtagan katta odamlarda somatotrop
gormoni ko‘p ishlab chiqarilsa, akromegaliya kasalligi sodir bo‘ladi.
Bunda odamning burni, labi, iyagi, tili, qo‘l va oyoq panjalari-
ning hajmi kattalashadi.
Shuni alohida ta’kidlash kerakki, giðofiz organizmdagi bar-
cha ichki sekretsiya bezlarining ishini tartibga soluvchi hukmron
bez bo‘lishi bilan birga, uning funksiyasi markaziy nerv tizimi
tomonidan, ya’ni oraliq miyada joylashgan giðotalamusdan aj-
raladigan neyrogormonlar orqali boshqariladi.
Epifiz bezi bosh miyaning asosida, ya’ni o‘rta miya sohasida
joylashgan bo‘lib, uning massasi 0,2 g. Unda melatonin gormoni
ishlab chiqariladi. Bu gormon giðofizning oraliq bo‘lagidan
ajraladigan intermidin gormoni singari, odam organizmida pigment
almashinuvini boshqarishda ishtirok etadi.
1. Odam tanasida qanday bezlar bor?
2. Nima uchun ichki sekretsiya bezi deb ataladi?