Odamlar tomonidan tuproqqa solinadigan, tarkibida o'simliklami o

Ammoniy xlorid — NH₄Cl. Ammoniy xlorid soda ishlab chiqarishda oraliq mahsulot sifatida olinadi:
NH₃ + CO2 + H₂0 + NaCl = NaHSO₃ + NH₄C1
Ammoniy xlorid suvda oson eriydigan oq zarrasimon modda. Tarkibida 24-25% gacha azot tutadi. Yaxshi fizikaviy xossalarga ega. Ammoniy xlorid tuproqqa tushgach, uning singdirish kompleksi (TSK) bilan almashinish reaksiyasiga kirishadi:
Ca Ca
(TSK) + 2NH₄C1 = (TCK) NH, + Ca Cl^
Ca NH,
Ammoniy xlorid tarkibida 66,6% gacha xlor bo‘lgani uchun uni kartoshka, tamaki, tok kabi o‘simliklar xush ko‘rmaydi. G‘aha ekinlariga qo‘llash yaxshi samara beradi.
Suyuq ammiakli o‘g‘itlar. Suyuq ammiakli o‘g‘itlar jumlasiga suyultirilgan ammiak, ammiakli suv va ammiakatlar kiradi. Suyultirilgan ammiak — NH₃ konsentratsiyasi yuqori (82.3% azot) ballastsiz o‘g‘it. Ammiak gazini yuqori bosim ostida siqib suyultirish asosida olinadi. Rangsiz harakatchan suyuqlik. Solishtirma og 'irligi 0,61, 34°S da qaynaydi. Ammiakning uchib ketishini oldini olish uchun maxsus metall idishlarda saqlanadi va tashiladi Suyultirilgan amrniok tuproqqa kiritilgando tezdo gaz holatigo o‘tadi va tuproqning kolloid fraksiyosii tomonidan yutilodi. Fizikoviy-kimyoviy yutilishidon tashqori suyultirilgan ammiak nitrifikatsiyo joroyoniga ham uchraydi. Suvultirilgon ammiokning tuproqqo yutilishi undagi gumis miqdori, mexonikoviy torkibi, nomligi va ko‘milish chuqurligiga bog4iq.
Ammiakli suv — NH₃ + H₂0 yoki NH4 + OH. Ammiakli suv sintetik yoki koks-kimyoviy ommiokning suvdagi eritmasi boUib, ikki xil novi ishlab chiqorilodi. O'g‘ltning birinchi navi 20,5% (25% li NH₄OH), ikkinchi navi eso 16,4% (20% li NH,OH) ozot tutodi. Bug‘iorining elostikligi uncho yuqori emas — 0,15 kg/sm2 shu bois uni oddiy uglerodli poiatdon tayyorlangan idishlarda tashish mumkin.
Ammiakalar — ammiokli selitra (notriyli va kolsiyli selitralor yoki ammiakli selitro vo mochevina) ning suyuq ommiokdagi eritmasi. Tuzlorning suvli eritmosi quyidagi tarkibga ego bo‘lishi mumkin: NH4NO, n NH₃ m H₂0
Cr(NO₃)2 NH4 N0₃m NH₃ n H₂0
Ammiokotlar torkibiy qismloriga bog‘iiq holda 30-50% azot tutishi mumkin. Ulor moxsus moslamalarda toyyorlonadi, suyuq ozotli o'g'itlor og^r mexonik torkibli tuproqlardo komida 10-12 sm, yengil tuproqlarda eso 14-18 sm chuqurlikko kr‘mllishl lozim.
Suyuq azotli o‘g'itlami barcha qishloq xo‘jalik ekinloriga ososiy o'g‘lllosh (ekishdan oldin) davrido ishlatish mumkin. Tor qotorlab ekiladigon ekinlomi suyuq ozotli o‘g‘itlor bilon o‘g‘itlashda soshniklar (tuproqqa o‘g‘it kiritish moslomasi) 20-25 sm oroliqda omatiladi. Chopiqlotib, ekinlarni qo‘shimcho oziqlontirish uchun suyuq azotli o‘g£tlor qotor oralorining o'rtaslga yoki o‘simliklordan 10-12 sm uzoqlikdo kiritilodi. Suyuq azotli o‘g‘itlor bilan ishlogando xovfsizlik qoidalariga amol qilish lozim, chunki ammiak bug^ori ko‘z va nafas yoTlari shilliq pordolarini yallig‘lantirodi, bo‘g‘odi vo yo'tal qo‘zg‘oydi. Bundoy o^lg‘itlor solingon idishlami kozdan kechirish va to‘mirlashda ham ehtiyot chorolorini ki/rishi zorur, chunki ommiokning hovo bilon aroloshmosi portlash xususiyotloriga ego.
Nitratli ozotli o‘g‘itlor jumlasigo notriyli vo kolsiyli selitra (NaNO₃, Co (No,)₂) lor kiradi.
Ko‘p yillar dovomido bu guruh o‘g‘itlarni ososiy vokili Chili selitrosi bo‘lib, u Chilidagi guanoning tabiiy qatlomlori asosida dinar edi. Sintetik ammiak olish yoiga qo‘yilgach, selitralar sanoat negizida tayyorlaamoqda. Azotli o‘g‘itlar assortimentida nitratli o‘g‘itlaming hissasi juda katta (1% atrofida).