Odamlar tomonidan tuproqqa solinadigan, tarkibida o'simliklami o

Apatit - otqindi tog‘ jins bo^ib, tuproq hosil qiluvchi ona jins tarkibida dispersiyalangaa holatda tarqalgan. Koalari juda siyrak uchraydi. Eng katta apatit koni 1925 yilda Kola yarim orolidagi Xibin tog‘idan topilgan. Shuningdek, 0‘rol va Baykal bo‘yida ham kichikroq konlar aniqlangan. Apatit konlari Braziliya, Ispaniya, Kanada, AQSh va Shvetsiyada ham mavjud.
Fosforitlar esa ayrim geologik davrlarda yashagan hayvon skletlarining minerallashuvi va fosfat klslotaalng suvdagi kalsiy bilan Ь^^Ь, cho^ishidan hosil bo‘ladi. Foiforltlar yer yuzida keng tarqalgan, lekin Yevropada ular kichik-kichik konlarda jamlaagan va o'g'it sanoati uchun unchalik ahamiyatga ega emas. Afrlkaaiag shimoliy qismida fosforit konlari ko‘p uchraydi.
1937-yilda 0‘rta Osiyoning Qoratov tog‘ tizmasida ^ozog^^n^ Jambul viloyatida) juda katta fosforit konlari topilgan. Mazkur konning fosforli o‘g‘itlarga talabchan ekinlar yetishtiriladigan regioalar^ga yaqin joyda joylashganligi juda katta ahamiyatga ega bo‘ladi.
Hozirgi kunga kelib, 0‘zbckistonda ham juda katta fosforit konlari mavjudligi aniqlandi. Birgina Jeroy-Sardara fosforit konidagi Marokash turiga mansub zarra — donador (kristall holatdagi) fosfantlarning zaxirasi 100 million tonnadan ortiqdir. Bulardan tashqari Markaziy Qizilqumda Korkat va shimoliy Jetitov fosfarit konlari ham sifatli xomashyoga boydir. Ma’lumki, 0‘zbekistonda ammofos va ammoniylashtirilgan iuperfoifat ishlab chiqaradigan juda katta korxonalar mavjud. Respublikamiz tez oroda faqat o‘zini fosforli o‘g‘itlar bilon ta’minlab qolnay, ko‘p niqdordogi fosforli o'gdtlami xorijga han eksport qiladi.
Apatit — kristall holotdo, fosforitlar eso han kristall, hom amorf holatda uchroydi. Amorf holatdogi fosforitlar oson porchalanadi, shu sobabdon ulorga qiziqish kotta.
Apotitning eng sodda (enpirik) formulasini Co₅(RO‘)3 G‘ yoki [Ca₃(R0‘)₂l3 C0F2 holida yozish mumkin. Kolsiy ftorid torkibidagi ftor elenenti o‘nini xlor, korbonot yoki gidroksil egallasa, hosil bo‘lgan minerallor xlor appotit, korbonat oppotit vo gidroksil oppatit deb yuritilodi.
Fosfor yer shorido eng ko‘p tarqolgon elementlardan hisoblanadi. U yer nassasigo nisboton 0,08-0,125% atrofido bo‘lodi yoki elementlar orasida 13 o‘rinda turadi.
Hozirgi voqtda tarkibido fosfori bor 120 go yoqin minerallar ma’lum. Dunyodagi fosfor zoxirasi 50 nlrd. tonnago yoqin. Ular namlokotlor o‘rtasido foiz hisobida quyidagicha tarqalgan.
Morokoshda — 43%, AQSH 30%,Sobiq ittifoqdo —1(5%, Tunis vo Aljirda — 6%, boshqa dovlatlordo 5%.
Dunyo boyicha yiliga 100 mln. tonno fosfat qozib olinadi. Vi­nogradov mo’lumotlarigo ko‘ra, tirik organiznlarda fosfor 0,013% ni toshkil etodi, junladan, odam orgoniznida 1600 gr fosfor bo‘lso, shundan 1400 granni suyak tarkibida bo‘ladi. Tuproq torkibidogi fosforning bir qismi suvdo erimaydigan birikmogo oylonodi va bir qisni o’sinlik tomonidon o‘zloshtirilodi vo hosil bilon birgo chiqib ketadi.
Fosforli o‘g‘itlor eruvchanligi va o‘sinlik tomonidan o‘zloshtiri- lishigo ko‘ra 3 guruhgo bo‘linadi.

1. 
   Suvdo nisboton yaxshi eruvchan fosforli o‘g‘itlor: oddiy superfosfot vo qo‘sh superfosfot.
   
2. 
   Suvda kam eruvchan, biroq kuchsiz kislotolardo (2% li linon kislotosida) yaxshi eriydigan fosforli o‘g‘itlar: pretsipitan, tomas shlok, termofosfotlar, ftorsizlantirilgan fosfat.
   
3. 
   Suvdo erinoydigon, foqot kislotolarda yoxshi eriydigan fosforli o‘g‘itlor: fosforit uni, suyak uni.
   

Suvda nisbatan vaxshi eriydigan fosforli o‘e‘itlar.
Oddiv superfosfat. Ca(H_;HO₄)_; • Ca SO₄ • BLO
Odatda kulrang bo‘lib, suvda qisman eriydi, tarkibida 12-15% namlik bo‘lishi mumkin. Appatitdan olingan oddiy superfosfat tarkibida 19-20%, fosforitdan olinganida 14-16% R_?O₅boiadi. Oddiy superfosfat granula va kukun holida ishlab chiqarilgan. Granula hajmi 2-4 mm boilnd^
Superfosfat tarkibida fosfordan tashqari 5,5% atrofida erkin holatdagi fosfat kislota ham boiadi. Shuning uchun bu o‘g‘itni qog'oz qoplarda saqlash va tashish mumkin emas.