Олий таълим муассасаларида енгил атлетика бўйича факултатив машғулотлар

Қисқа масофаларга югуриш


Югуришнинг таърифи
Югуриш – инсоннинг табиий, циклик, локомотор ҳаракати. Қадам югуриш ҳаракатининг асоси ҳисобланади. Югурувчи бир оёғи билан ердан депсиниб, бошқа оёғини ерга қўйгунга қадар ҳавода бирмунча масофани босиб ўтади. Бундай вақти-вақти билан такрорланиб турадиган таянчли ва таянчсиз ҳолатлар югуришнинг циклик машқ деб номла-нишига асос берди.

Югуришда ҳаракат даврлари ва фазалари

Югуриш цикли (иккита қадам)								Цикл
Битталик қадам (чап оёқдан ўнг оёққа қадам ташлаш)				Битталик қадам (ўнг оёқдан чап оёққа қадам ташлаш)				Қадам ташлаш-лар
Учиш		Таянч		Учиш		Таянч		Даврлар
ГМУМнинг кўтарилиши	ГМУМнинг пасайиши	Тормозланиш	Депсиниш	ГМУМнинг кўтарилиши	ГМУМнинг пасайиши	Тормозланиш	Депсиниш	Фазалар
Оёқнинг таянчдан узилиши	ГМУМ траекториясининг энг баланд нуқтаси	Оёқни таянчга қўйиш	ГМУМ траекториясининг энг паст нуқтаси	Оёқнинг таянчдан узилиши	ГМУМ траекториясининг энг баланд нуқтаси	Оёқни таянчга қўйиш	ГМУМ траекториясининг энг паст нуқтаси	Оёқнинг таянчдан узилиши	босқичлар

ҳолатлар

Спринтерлик югуришига қисқача тавсиф:

- старт ва стартдаги ҳолат;
- старт тезланиши ёки тезликни кучайтириш;
- масофа бўйлаб югуриш;
- маррага етиб келиш.
Паст старт ҳолати
Асосий тавсифлари
Спринтерлик югуриши қисқа эстафета ва тўсиқлар оша югуриш мусобақаларида стартдан югуриб чиқишда тезланишлар учун шароитларни оптималлаштириш старт-нинг асосий мақсади ҳисобланади. Спортчи старт дастгоҳча-ларидан депсинишда максимум куч берган ҳолда инерцияни енгиб ўтиши ва мумкин қадар ўқ овозига тезроқ реакция қилиши лозим. Спринтернинг старт олиши сифати тўла-қонли депсиниш ва стартдан югуриб чиқишга ўтиш билан боғлиқ.
С тарт дастгоҳчаси Старт ҳолати Стартдан чиқиш

А

Б

В

1. Пастки старт вариантлари
А – одатдаги, Б – яқинлаштирилган, В – узайтирилган.

Старт ҳолати	Старт дастгоҳча-лари/ оёқлар	Старт дастгоҳ-чалари-нинг оғиш бурча-ги (^о)	Сон ва болдир орасида-ги бурчак, “Диққат” ҳолати	Старт чизиғи-дан масофа, футлярда
Яқинлаш-тирилган	Олдиндаги Орқадаги	45-55 75-80	60-70 100-120	2.5-2.75 3-3.25
Одатдаги	Олдиндаги Орқадаги	45-55 75-80	80-90 120-130	1.75-2 3-3.25
Чўзилган	Олдиндаги Орқадаги	45-55 75-80	90-100 140-150	2-2.5 4-4.5

Старт ҳолати	“Диққат” ҳолатидаги туриш	Стартдан югуриб чиқишдаги ҳолат
Яқинлаш-тирилган	Гавда оғирлиги қўл-ларга (панжалардан елкагача) ўтказилади: оёқлар букилган	Гавданинг вертикал ўқи тўғриланиш пайтида анча олдинга эгилган, худди “ерга ёпишиб қо-лаётгандек”, қисқа югу-риш қадамлари. Кичик бошланғич тезланиш
Одатдаги	Гавда оғирлиги оёқ-лар ва қўллар ўрта-сида тақсимланган: олдинги оёқнинг “ишчи бурчаги”; оёқ-лар оптимал бурчак-лар остида букилган	Гавданинг вертикал ўқи тўғриланиш пайтида 45^о атрофида бурчак остида туради (гавданинг опти-мал эгилиши); гавда массасининг умумий маркази (ГМУМ); ҳола-тига боғлиқ ҳолда анча кенг қадамлар. Яхши бошланғич тезланиш
Чўзилган	Гавда оғирлиги кўп жиҳатдан оёқларга таянади; иккала оёқ деярли тўлиқ тўғри-ланган	Гавданинг вертикал ўқи тўғриланиш пайтида стартдан сўнг ҳаддан ор-тиқ тез вертикал ҳолатга интилади. Паст бошлан-ғич тезланиш

Старт ҳаракати

“Диққат” буйруғи вақтида югуришни бошлаш учун дастлабки ҳолатга ўтиш.

Стартдаги оптимал ҳаракатнинг асосий қирралари қуйидагича:

Реакциянинг қисқа вақти.
Иккала оёқ ёзувчиларининг кучи қанча мумкин бўлса, шунча ҳаракат қилади.
Иккала оёқнинг мувофиқлашган ҳаракатлари.
Мушакларнинг катта зўриқиши ва оёқлар билан депсиниш кучи.
Югуриш йўлкаси сиртига нисбатан 42-45^о депсиниш бурчаги.
Гавдани ва тўғри бурчак остида тиззалардан букилган оёқларни тўғрилаш билан (қўллар ва орқада турган оёқ билан) фаол силтаниш ҳаракатлари.
Орқада турган оёқ сонининг олдинга фаол ҳаракатла-ниши. У оёқ кафтини гавда массасининг умумий марказининг (ГМУМ) вертикал проекциясидан бирмунча орқароқда қўй-ган ҳолда тезда биринчи қадамни таъминлайди, шу тариқа қандайдир тўхтатувчи ҳаракатнинг олди олинади.

С тартдан дастлабки қадамлар

Спринтернинг масофа бўйлаб югуриши

200 ва 400 м га югуриш техникасининг хусусиятлари бурилиш бўйлаб югуриш билан боғлиқ.

Б урилиш бўйлаб югуришда энг асосийси – бу югу-рувчи танасининг чап томонга, йўлкача қирғоғи томонга оғиши бўлиб, шу туфайли бурилиш бўйлаб югурганда ривожланадиган ҳамда ўнг томонга таъсир кўрсатадиган марказга инти-лувчи кучга фаол қаршилик юзага келади.
Югурувчи бурилишга бир текисда, равон киради ва ундан худди шу тариқа чиқади. Бурилишга кириш вақтида чапга – ичкарига оғиш даражаси ортади. Бурилишдан чиқаётганда оғиш бурчаги аста-секин камаяди. Бурилишнинг энг катта қисми доимий оғиш билан югуриб ўтилади.

Югуришда маррани кесиб ўтиш

Эстафета қабул қилиш ҳудуди 20 м дан иборат. Эста-фетада 4 та иштирокчидан иборат жамоа қатнашади, иштирокчилар эстафета таёқчасини назорат белгисига қадар узатишлари лозим.