Иқтисодий ўсишнинг алоҳида томонларини характерловчи кўрсаткичлари ҳам мавжуд бўлиб, улардан асосийлари ишлаб чиқарувчи кучлар ривожланиш даражаси, меҳнат унумдорлиги ва иш вақтини тежаш, шахсий даромад ва фойда массаси, миллий иқтисодиётнинг тармоқ тузилиши кабилар ҳисобланади.
Ишлаб чиқарувчи кучлар даражаси қуйидаги кўрсаткичлар билан характерланади:
а) ишлаб чиқариш воситаларининг ривожланиш даражаси, яъни унинг унумдорлиги.
б) ходимнинг малакаси ва тайёргарлик даражаси.
в) ишлаб чиқаришнинг моддий ва шахсий омили ўртасидаги нисбат.
г) меҳнат тақсимоти, ишлаб чиқаришнинг ташкил этилиши, ихтисослаштирилиши ва кооперацияси.
Иқтисодий ўсишнинг жаҳон амалиётида кенг қўлланиладиган бошқа кўрсаткичи иқтисодиётнинг тармоқ тузилиши ҳисобланади. У тармоқлар бўйича ҳисоблаб чиқилган ЯММ кўрсаткичи асосида таҳлил қилинади.112
Foundations of Accounting in Business - FAB Study Text 2016. PART A: Chapter 03 «The macroeconomic environment” ўқув-қўлланмасида иқтисодий ўсишнинг қуйидаги турларини кўрсатилган:
Ҳақиқий иқтисодий ўсиш-бу одатда савдо циклига мувофиқ ўзгариб турадиган миллий маҳсулотнинг йиллик фоиз ўсиши.
Потенциал иқтисодий ўсиш-бу барча ресурслардан (масалан, одамлар ва техника) фойдаланилса, иқтисодиётнинг ўсиш суръати.
Узоқ муддатда ҳақиқий ўсиш икки омил билан белгиланади
Потенциал ишлаб чиқаришнинг ўсиши (бошқача қилиб айтганда ялпи таклиф AS)
Умумий талабнинг ўсиши (АD)
Потенциал ишлаб чиқариш ўсишининг сабаблари ҳақиқий сарф-харажатлар (талаб томони) эмас, балки иқтисодиётнинг имкониятларини (таъминот томони) белгиловчи омиллардир ва қуйидагилар
(а) мавжуд ресурслар миқдори ошиши мумкин.
(i) Ер ва хом ашё. Ер деярли доимий таъминотда, аммо янги табиий ресурслар доимий равишда кашф этилмоқда.
(ii) меҳнат (меҳнатга лаёқатли аҳоли сони). Ҳар бир бош маҳсулотга ишламайдиган аҳоли улуши таъсир қилади.
(iii) Капитал (масалан, машинасозлик).
(б) ресурслар унумдорлигининг ошиши, масалан, технологик тараққиёт ёки ўзгарган меҳнат амалиётидан келиб чиқиши мумкин.
Барқарор иқтисодий ўсиш учун зарур бўлган омилларга қуйидагиларни киритган:
Барқарор иқтисодий ўсиш янги инвестициялар етарли даражада кириб келиши билан боғлиқ, талаб келажакда ўсиш тахминлар бор бўлса амалга оширилади. Инвестициялар тахминлар асосида амалга оширилгандан сўнг, мултипликаторнинг ишлаши билан даромад даражаси ошади. Бундан келиб чиқадики, инвестиция, ўсиш омили, бизнеснинг келажакка бўлган ишончига боғлиқ бўлиб, бу истеъмолнинг ўсиши кутишларида акс этади.
Do'stlaringiz bilan baham: |