Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги самарⱪанд иⱪтисодиёт ва сервис институти з

3.17.Талаб ва таклифни таҳлил қилиш.

Талаб ва таклиф шароитларининг бозорларга таъсирини талаб ва таклиф эгри чизиқларининг хатти-ҳаракатларини ўрганиш орқали таҳлил қилиш мумкин.

Ушбу бўлимда биз Foundations of Accounting in Business - FAB Study Text 2016. PART A: Chapter 03 «Microeconomic factors» қисмдаги ва интернет маълумотларидан фойдаланган ҳолда, талаб ва таклиф шароитларини таҳлил қилишни ўз ичига олган мисоллларни кўриб чиқамиз.
Агар биз иккинчи қўл автомобилларнинг нархи ва миқдори сотилганда, эҳтимол таъсирини кўриб чиқамиз:
(а) Бензин нархининг катта ўсиши
(b) Янги автомобиллар нархининг катта ўсиши
(c) Жамоат транспортига катта сармоя.
Бензин ва автомобиллар бир-бирини тўлдирувчи маҳсулотлардир; шунинг учун бензин бозоридаги ҳар қандай ўзгариш (ушбу мисол мисолининг (а қисми)) иккинчи қўл автомобиллар бозорига таъсир қилиши кутилади. Бироқ бензинга бўлган талаб нарх ўзгаришига нисбатан жавоб бермаслиги мумкин, шунинг учун нархнинг ўзгариши талаб қилинган миқдорга озгина таъсир қилади. Бинобарин, ҳар қандай қўшимча маҳсулотга бўлган талабга таъсир қилиш учун унинг нархининг катта ўзгариши зарур бўлади. 14-расмда юқорида айтиб ўтилганидек, ёқилғи (бензин) нархининг катта ўсиши мавжуд деб тахмин қилинади.

1. 
   

нарх

D
S₁

S



P₁------------------------

P₂---------------------------

q₁ q Бензин қиймати

14-расм. Ёқилғи бозори (Fuel market)

(ii)

нарх

P₁------------------------

P₂-----------------

q₁ q Бензин қиймати

15-расм. Ишлатилган транспорт воситалари бозори (Used vehicles market)
Бундай ҳолатда биз ёқилғи нархининг кўтарилиши таъминот шароитининг ўзгариши натижасида юзага келади деб тахмин қилдик. Бу янги таъминот Эгри чизиғининг асосидир S1 мавжуднинг чап томонига ўтиш (16-расм (i)). Ёқилғи нархининг кўтарилиши-бу автомобилга эгалик қилиш ва бошқариш нархининг ошиши. Шундай қилиб, иккинчи қўл автомобилларга бўлган талабнинг пасайиши ва сотилган нарх ва миқдорнинг пасайиши бўлади (17-расм (ii)).
(b) Энди янги транспорт воситаларини ва ишлатилган транспорт воситаларини ўрнини босувчи маҳсулот сифатида ўз ичига олади.

(i)
нарх

D
S₁

S



P₁------------------------

P₂---------------------------

q₁ q Автомобиллар сони