Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги самарⱪанд иⱪтисодиёт ва сервис институти з

16-расм. Янги транспорт воситалари бозори

(ii)

нарх

P₁------------------------

P₂-----------------

q₁ q Бензин қиймати
17-расм. Ишлатилган транспорт воситалари бозори
Янги автомобиллар нархининг ошиши таъминот харажатларининг катта ўсиши натижаси деб тахмин қилинади. Нархнинг кўтарилиши иккинчи қўл транспорт воситаларига талабнинг ўзгаришига олиб келади, шунинг учун уларнинг нархини оширади ва сотилган соннинг кўпайишига олиб келади (17-расм(ii)).
Янги транспорт воситаларининг нархининг ошиши муқобил равишда уларга бўлган талабнинг ошиши натижасида юзага келиши мумкин.
(i)



нарх

D
S₁

S




P₁------------------------

P₂---------------------------

q₁ q Автомобиллар сони
18-расм. Жамоат транспорти (Public transport)

(ii)

нарх

P₁------------------------

P₂-----------------

q₁ q Бензин қиймати

19-расм. Ишлатилган транспорт воситалари бозори

(с) Мисол учун, (S) қисм иккинчи қўл машиналар билан рақобатлашадиган бошқа маҳсулотни ўз ичига олади. Агар таклифнинг ташқарига силжиши натижасида жамоат транспорти хизматлари нархининг пасайиши кузатилса, бу натижа бўлиши мумкин (18,19-расм).

Мисолнинг (c) қисмида жамоат транспорти нархларининг пасайиши жамоат транспортига бўлган талабнинг кенгайишига олиб келади (18-расм (i), иккинчи даражали автомобилларга бўлган талаб эса пасаяди (19-расмдаги янги талаб чизиғи билан) (ii)) нархнинг пасайиши билан бирга.¹⁴¹
Талаб ва таклифни таҳлил қилиш маҳсулот ёки хизматга бўлган талабга ва максимал ишлаб чиқариш-тарқатиш имкониятларига қаратилган. Бу бозор талаблари ва товарлар ва хизматларнинг бажарилиши ўртасидаги фарқни таъкидлайди.
Ушбу таҳлил талаб қонуни ва таклиф қонунига асосланади. Талаб қонуни товарларга бўлган талаб уларнинг нархига тескари боғлиқлигини тушунтиради. Бошқа томондан, таклиф қонуни товарларни етказиб бериш уларнинг нархига бевосита боғлиқлигини таъкидлайди.
Мисол учун, талаб ва таклифнинг энг кенг тарқалган мисоли қимматли қоғозлар нархининг ўзгариши ҳисобланади. Қимматли қоғозлар бозори таҳлиллари келажакдаги нарх тенденцияларини башорат қилиш учун акцияларга талаб ва таклифни ўрганади.
Агар акцияга бўлган талаб пасайишни кўрсаца, камроқ одамлар уни сотиб олишга қизиқишади. Фараз қилайлик, унинг таклифи юқори—кўплаб акциядорлар акцияларни сотишга тайёр. Ушбу сценарийда акциялар нархи пасаяди - ортиқча таклиф туфайли.¹⁴²
Бозорда харидорлар ва сотувчилар учун ахборот тизими сифатида ишлаш билан бир қаторда, нарх стимулятор сифатида ҳам ҳаракат қилиши мумкин. Нархлар тўғрисидаги маълумотлар харидор ва сотувчиларни хатти-ҳаракатларини ўзгартиришга ундаши мумкин. Масалан, нархнинг кўтарилиши фирмаларни ресурсларни нархи кўтарилган товар ишлаб чиқаришга йўналтиришга ундаши мумкин, уларнинг ресурсларидан яхшироқ мукофот олиш учун.