Oliy va oʻrta maxsus ta’lim vazirligi toshkent davlat iqtisodiyot
Download 1.01 Mb.
|
O zbekiston respublikasi
|
Korxona darajasida investitsiyalarni boshqarish uning investitsiya faoliyati rejalariga muvofiq amalga oshiriladi va u quyidagi asosiy maqsadlarni amalga oshirishni oʻz ichiga oladi:
samarali investitsiya faoliyati orqali korxonaning iqtisodiy rivojlanishining yuqori sur’atlarini ta’minlash; investitsiyalardan daromad (foyda) ni maksimal darajaga koʻtarish; investitsiya faoliyati jarayonida korxonaning moliyaviy bar- qarorligi va toʻlov qobiliyatini ta’minlash; investitsiya dasturlarini amalga oshirishni jadallashtirish yoʻllarini izlash. Korxona darajasida investitsiyalarni boshqarish qator funksiya- larni oʻz ichiga oladi. Tashqi investitsiya muhitini oʻrganish va investitsiya bozori konyunkturasini prognoz qilish. Ushbu funksiyani bajarish jarayonida investitsiya faoliyatining huquqiy shartlari umuman va investitsiyalarning individual shakllari sharoitida rejalashtirilgan; investitsiya bozoridagi mavjud vaziyat va uni belgilovchi omillarni oʻrganadi; investitsiya bozori konyunkturasining prognozi uning kompaniya faoliyati bilan bogʻliq boʻlgan alohida segmentlari kontekstida amalga oshiriladi. Firmaning investitsiya faoliyatining strategik yoʻnalishlarini ishlab chiqish. Ushbu funksiyani amalga oshirish jarayonida kompani- yaning umumiy rivojlanish strategiyasi va investitsiya bozorining prognozi asosida investitsiya maqsadlari tizimi va uning uzoq muddatli istiqbolga moʻljallangan asosiy yoʻnalishlari shakllanadi, yaqin kelajakda ustuvor vazifalar hal etilishi belgilanadi. Firmaning investitsiya resurslarini shakllantirish strategiyasini ishlab chiqish. Ushbu funksiyani amalga oshirish jarayonida, uni amalga oshirishning alohida bosqichlari uchun ishlab chiqilgan investitsiya strategiyasini amalga oshirish uchun zarur boʻlgan investitsiya resurslariga boʻlgan umumiy ehtiyoj taxmin qilinadi; investitsiya resurslarini oʻz manbalari hisobiga shakllantirish imkoniyati aniqlanadi; jalb qilingan mablagʻlardan foydalanish imkoniyati oʻrganildi. Investitsiya resurslari tarkibini optimallashtirish jarayonida oʻz mablagʻlari va qarz mablagʻlarining oqilona nisbati ta’minlanadi, shuningdek, alohida kreditorlar uchun qarz manbalarini diversifikatsiya qilish va kelgusi toʻlovlar oqimlari (moliyaviy barqarorlik va toʻlov qobiliyati pasayishini oldini olish maqsadida kelgusi davr)ni ta’minlanadi. Shaxsiy real loyihalarning investitsiya jozibadorligini izlash va baholash va ulardan eng samarasini tanlash. Ushbu funksiyani amalga oshirish jarayonida investitsiya bozoridagi joriy ta’minot oʻrganiladi; firmaning investitsiya strategiyasiga eng mos keladigan oʻquv loyi- halari uchun tanlanadi; ularni toʻliq tekshirish amalga oshiriladi; har bir investitsiya loyihasi uchun rentabellik darajasi va iqtisodiy sama- radorlikning boshqa koʻrsatkichlari hisoblab chiqiladi. Ushbu mezon- lar mumkin boʻlgan sarmoyalar variantlarini saralash uchun ishlatiladi. Alohida moliyaviy vositalarning investitsiya sifatlarini baholash va eng samarali vositalarini tanlash. Ushbu funksiyani amalga oshirish jarayonida ushbu vositalarning bozorda tegishli takliflari koʻrib chiqi- ladi; ularning investitsiya sifatlarining individual koʻrsatkichlari baholanadi. Investitsiya portfelini shakllantirish va uni rentabellik, tavakkal- chilik va likvidlik mezonlari boʻyicha baholash. Ushbu funksiyani amalga oshirish jarayonida investitsiya resurslarining mumkin boʻlgan miqdori va har bir investitsiya loyihasi va moliyaviy vosita uchun hisoblangan rentabellik koʻrsatkichlari va xatarlar darajasi hisobga olingan holda, ular toʻgʻridan-toʻgʻri amalga oshirish uchun tanlanadi. Investitsiya portfelini shakllantirishning birinchi bosqichida real va umuman moliyaviy investitsiyalar oʻrtasidagi nisbat optimal- lashtiriladi. Ikkinchi bosqichda, har bir shaklning kontekstida eng samarali (rentabellik va xavf nisbati boʻyicha) investitsiya loyihalari tanlanadi. Uchinchi bosqichda portfelning likvidligi baholanadi. Shu tarz- da shakllangan investitsiya portfelini joriy davrda amalga oshirilayot- gan investitsiya dasturlari toʻplami deb hisoblash mumkin boʻlgan dastur ishlab chiqiladi. Individual investitsiya dasturlari va loyihalarini amalga oshi- rishni joriy rejalashtirish va operativ boshqarish. Ushbu funksiyani amalga oshirish jarayonida shakllangan investitsiya portfelini tezkor boshqarishni ta’minlash uchun har xil turdagi joriy rejalar ishlab chiqiladi. Ular orasida eng muhim rolni yakka tartibdagi investitsiya loyihalarini va ularning budjetlarini amalga oshirish boʻyicha taqvimiy rejalar oʻynaydi. Yakka tartibdagi investitsiya dasturlari va loyihalari bajarilishini monitoringini tashkil etish. Ushbu funksiyani amalga oshirish jarayonida har bir investitsiya dasturi va individual investitsiya loyihalarini amalga oshirish bilan bogʻliq boʻlgan birlamchi kuzatiladigan koʻrsatkichlar tizimi shakllanadi; axborotni yigʻish va tahlil qilish chastotasi aniqlanadi; amalga oshirilayotgan loyihalarning rejalashtirilgan sanalar, hajmlar, samaradorlik va boshqalardan chetga chiqish sabablarini ochib beradi. Samarasiz investitsiya loyihalaridan oʻz vaqtida chiqib ketish va kapitalni qayta investitsiya qilish toʻgʻrisida qarorlarni tayyorlash. Investitsiya bozoridagi oʻzgarishlar, kompaniyaning moliyaviy holati, investitsiya portfelini shakllantirishdagi notoʻgʻri hisob-kitoblar va boshqa omillar, jismoniy shaxsning haqiqiy yoki kutilgan samarador- ligi. Investitsiya loyihalari hisoblanganidan ancha past boʻlishi mumkin. Bunday holda, bunday investitsiya loyihalaridan chiqish toʻgʻrisida qaror qabul qilinadi (ba’zi moliyaviy vositalarni sotish) va ushbu chiqish shakllari (amalga oshirish, aksionizatsiya va boshqalar) aniqlanadi. Shunga koʻra, investitsiya portfeli boshqa sarmoyaviy loyihalarni yoki moliyaviy vositalarni tanlash orqali tuzatiladi, bu yerda boʻshatilgan kapital qayta investitsiya qilinadi. Kompaniyaning investitsiya faoliyatini strategik boshqarishning eng muhim vazifasi investitsiya strategiyasini ishlab chiqish boʻlib, bu investitsiya faoliyatining uzoq muddatli maqsadlarini shakllantirish va ularga erishishning eng samarali usullarini tanlashni anglatadi. Kompaniyaning investitsiya strategiyasini shakllantirish bu investitsiya bozori konyunkturasini va investitsiya faoliyatini amalga oshirish shartlarini bashorat qilishga asoslangan murakkab ijodiy jarayondir. Ushbu jarayonning murakkabligi shundaki, investitsiya strategiyasini shakllantirishda kompaniyaning obroʻsi va uni rivoj- lantirish vazifalariga toʻliq mos keladigan investitsiya qarorlarining muqobil variantlarini keng izlash va baholash mavjud. Shu bilan birga, investitsiya strategiyasi doimiy emas. Bu oʻzgaruvchan tashqi sharoit- larni va firmaning yangi oʻsish imkoniyatlarini aks ettirish uchun davriy tuzatishlarni talab qiladi. Investitsiya strategiyasini shakllantirishning dastlabki sharti kompaniyaning iqtisodiy rivojlanishining asosiy strategiyasidir. Unga nisbatan investitsiya strategiyasi tabiatga boʻysunadi va maqsadlari va amalga oshirish bosqichlari boʻyicha unga mos kelishi kerak. Shu bilan birga, investitsiya strategiyasi oʻzi tanlagan asosiy strategiyaga muvofiq kompaniyaning samarali rivojlanishini ta’minlashning asosiy omillaridan biri sifatida qaraladi. Firmaning investitsiya strategiyasini shakllantirish jarayoni bir necha bosqichlardan oʻtadi. Investitsiya strategiyasini ishlab chiqishning dastlabki bosqichi uning shakllanishining umumiy davrini aniqlashdan iborat. Bu quyi- dagi shartlarga bogʻliq: umuman iqtisodiy rivojlanishning va xususan investitsiya bozorining bashorat qilinishi; firmaning asosiy strategi- yasini shakllantirish uchun olingan davrning davomiyligi; uning hajmi kompaniyaning sanoat mansubligi; Investitsiya faoliyatining strategik maqsadlarini shakllantirish, avvalambor, asosiy strategiya maqsadlari tizimidan kelib chiqishi kerak. Ular quyidagicha shakllantirilishi mumkin: -kapital oʻsishini ta’minlash; -investitsiyalarning rentabellik darajasi va investitsiya faoliyatidan olinadigan daromad miqdorining oʻsishi; -real va moliyaviy sarmoyalar shaklidagi mutanosibliklar oʻzgarishi; -kapital qoʻyilmalarning texnologik va reproduktiv tarkibidagi oʻzgarishlar; -investitsiya dasturlarining tarmoq va mintaqaviy yoʻnalishidagi oʻzgarish va boshqalar. Firmaning investitsiya faoliyatining strategik yoʻnalishlarini ishlab chiqish ushbu faoliyat maqsadlari tizimiga asoslanadi. Rivojlanish jarayonida quyidagi vazifalar izchil hal qilinadi: -istiqbolli davrning ma’lum bosqichlarida investitsiyalarning turli shakllari nisbatlarini aniqlash; investitsiya faoliyatining tarmoq yoʻnalishini aniqlash; -investitsiya faoliyatining mintaqaviy yoʻnalishini aniqlash. Investitsiya resurslarini shakllantirish strategiyasini ishlab chiqish nafaqat investitsiyalarning, balki kompaniyaning moliyaviy strategiya- sining ham muhim tarkibiy qismidir. U belgilangan hajmlarda uzluksiz investitsiya faoliyatini, oʻz moliyaviy resurslaridan eng samarali foydalanishni va uzoq muddatli istiqbolda kompaniyaning moliyaviy barqarorligini ta’minlash uchun moʻljallangan. Ushbu strategiyani ishlab chiqish quyidagi bosqichlarda amalga oshiriladi: investitsiya resurslarining umumiy hajmiga boʻlgan ehtiyojni bashorat qilish; yakka tartibdagi investitsiya dasturlari va loyihalarini moliyalashtirish usullarini aniqlash; investitsiya resurslarini shakllantirish manbalari tarkibini optimallashtirishdan iborat. Investitsiya strategiyasining uni amalga oshirish davrlari boʻyicha spetsifikatsiyasi individual maqsadlar va strategik maqsadlarga erishish ketma-ketligi va muddatlarini belgilashni nazarda tutadi. Ushbu jarayonda tashqi va ichki vaqt sinxronizatsiyasi ta’minlanadi. Tashqi sinxronizatsiya investitsiya strategiyasini kompaniyaning asosiy strategiyasi bilan, shuningdek investitsiya bozori muhitida prognoz qilinayotgan oʻzgarishlar bilan amalga oshirish vaqtini ta’minlaydi. Ichki sinxronizatsiya yakka tartibdagi investitsiya maydonlarini bir-biri bilan amalga oshirishda, shuningdek buning uchun zarur boʻlgan investitsiya resurslarini shakllantirishda muvofiq- lashtirishni ta’minlaydi. Ishlab chiqilgan investitsiya strategiyasini baholash quyidagi mezonlar asosida amalga oshiriladi: firmaning investitsiya strategiyasining uning asosiy strategiyasiga muvofiqligi. Shu bilan birga, ushbu strategiyalarni maqsadlari, yoʻnalishlari va amalga oshirish bosqichlarining izchilligi tekshiriladi; investitsiya strategiyasining ichki muvozanati. Bunday baholash jarayonida investitsiya faoliyatining muayyan strategik maqsadlari va yoʻnalishlari bir-biriga qanchalik muvofiqligi, shuningdek ularni amalga oshirish ketma-ketligi aniqlanadi; investitsiya strategiyasining tashqi muhit bilan izchilligi. Shu bilan birga, ishlab chiqilgan investitsiya strategiyasi mamlakatning investitsiya muhitida, shuningdek investitsiya bozori muhitida prognoz qilinayotgan oʻzgarishlarga mos kelishi baholanadi; mavjud resurs salohiyatini hisobga olgan holda investitsiya strategiyasining maqsadga muvofiqligi. Bunday baholash jarayonida, avvalo, firmaning moliyaviy manbalarni oʻz manbalaridan shakllan- tirishdagi salohiyati koʻrib chiqiladi. Bundan tashqari, investitsiya strategiyasini amalga oshirishga kerakli moliyaviy, texnologik, xom- ashyo, energiya va boshqa resurslarni jalb qilish imkoniyatlari tahlil qilinadi; investitsiya strategiyasini amalga oshirish bilan bogʻliq boʻlgan risk darajasining maqbulligi. Bunday baholash jarayonida asosiy investitsiya xatarlari darajasi va ularning firma uchun mumkin boʻlgan moliyaviy oqibatlari koʻrib chiqiladi; investitsiya strategiyasining samaradorligi. Investitsiya dastur- larining samaradorligini baholash, avvalambor, ularni amalga oshirish- ning iqtisodiy samaradorligini aniqlashga asoslangan. Shu bilan birga, tashqi iqtisodiy natijalar: kompaniya obroʻsining oʻsishi, xodimlarning mehnat sharoitlarining yaxshilanishi va boshqalar baholanadi. Xulosa qilib, biz kompaniyaning investitsiya portfelini shakllan- tirishning asosiy umumiy tamoyillarini shakllantiramiz: -investitsiya strategiyasining amalga oshirilishini ta’minlash prinsipi; -portfelning investitsiya resurslariga muvofiqligini ta’minlash prinsipi; -rentabellik va risk nisbatlarini optimallashtirish prinsipi; -rentabellik va likvidlik nisbatlarini optimallashtirish prinsipi; -portfelni boshqarishni ta’minlash prinsipi. Download 1.01 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|