Omirtqa bag’anasi yarim shig’iwi ha’m shig’iwi sebepleri, klinik ko’rnisi?

10-тема
1. Sannin’ tuwma shig’iwi epidemiologiyasi etiologiyasi, patogenezi.
San súyeginiń tuwma shıǵıwı — tayansh-háreket apparatınıń nuqsanları ishinde eń kóp ushıraytuǵını bolıp, barlıq ortopediyalıq keselliklerdiń 3% ten artıwdı quraydı.
Tuwma san súyeginiń shıǵıwı tek ǵana ayırım mámleketlerde emes, hátte bir mámlekettiń hárqıylı regionlarında da birdey ushıramaydı. Qubla Aziya hám Afrika mámleketlerinde bul kesellik ulıwma ushıramaydı. Ol jerde qundaqlaw joq bala ayaǵı kerilgen halda kóterip júriledi hám soǵan uqsaslar jambas buwınındaǵı displaziyanıń óz-ózinen dúzelip ketiwine járdem beredi. Mısalı, Koreyadaǵı urıstıń sońǵı jıllarında balanı ayaǵı kerilmegen halda kótergennen san súyeginiń tuwma shıǵıwı kóbeyip ketti. Urıstan keyin hayallar eski ádetlerine qaytqanda san súyegi tuwma shıqqan balalar derlik ushıramadı.
2. Shanaq-san buwini shig’iwinin’ erte klinik simptomlari
Bunıń ushın puqtalıq penen anamnez jıynaw kerek: genetikasın anıqlaw (ásirese, qızlarda kesellikke gúman bolsa) hámiledarlıqtıń ótiwi, hámiledarlıq dáwirinde qanday ózgerisler bolǵanlıǵın anıqlaw belgili bir áhmiyetke iye. Tuwıwda balanıń jambas penen keliwinde san súyeginiń tuwma shıǵıwı kóp ushıraydı.
San súyegi basshasınıń tuwma shıǵıwındaǵı tiykarǵı belgiler tómendegilerden ibarat:
1. Sırǵanap shıǵıwı yamasa «shıqırlaw» belgisi (Marks-Ortolani belgisi). Balanıń ayaǵı jambas-san hám dize buwınlarında búklenip, I barmaqlardı sannıń ishki tárepine, III barmaq ushın úlken urshıqtıń ústine qoyıladı. Bul belgi eki túrli anıqlanadı: birinshi túrde san súyeginiń basshası jambas oyıqshası buwın ishine kiritiledi. Ekinshi halda onı (san súyegi basshası) shıǵarıladı. Ayaq san kósheri boylap tartıladı hám balanıń ayaǵı eki tárepke keriledi. III barmaq penen úlken urshıq jambas oyıqshası tárepke iyteriledi. Eger bassha shıqqan bolsa, buwınǵa túsip shıǵarılıw baqlanadı; bunı shıpaker qolı menen sezedi. Ekinshi halda san kósheri boyınsha iyterilip, ayaqlar ishke tartıladı. Bul belgi shıǵıw aldı halatı ushın patognomonik bolıp, emlewdi baslaw ushın túrtki boladı. «Shıqıldaw» belgisi bala 3 ayǵa tolǵanǵa shekem boladı.
2. Ayaq keriliwiniń shekleniwi. Balalar ómirinń dáslepki aylarında búgilgen ayaqlarda sandı keriw norması 70—90(tı quraydı. Keriliwdiń shekleniw dárejesi jambas-san buwınınıń buzılıw formasına baylanıslı: displaziyada keriliw salıstırmalı sheklengen, shıqqan waqıtta kóbirek boladı. Bul belgini anıqlaw bala arqasına jatqarılıp, ayaǵı jambas-san hám dize buwınlarında tuwrı múyesh formasında búgiliw ushın keriledi. Keriliw sheklengende (bir tárepleme patologiyada salıstırǵanda ásirese sezilerli boladı) shekleniw sebeplerin anıqlaw zárúr
Sonı esten shıǵarmaw kerek, balalardaǵı sannıń keriliw imkaniyatı (90() artqan sayın azayıp barıp, 9 aylıqqa jetkende 50( qa shekem boladı. Keriliwdiń shekleniwi spastik halatlarda da ushırawı múmkinligin esapqa alıw kerek.
3. San, bókse, dize astı bóliminde búrmelerdiń asımmetriyası. Sandaǵı búrmelerdiń asimmetriyası hám sannıń hárqıylı bolıwı displaziya yamasa shıǵıw bar ekenligin tastıyıqlaydı. Shıqqan tárepte búrme joqarı jaylasadı. Kóbinese, bóksedegi búrmelerdiń asimmetriyası sannıń bir tárepleme yamasa eki tárepleme shıǵıwın kórsetedi. Lekin bul belgi absolyut belgi bolmay, búrmelerdiń asimmetriyası, ásirese, sandaǵı búrmelerdiń hár túrli bolıwı saw balalarda da ushıraydı.
4. Ayaqtıń kelteligi. Ol bala arqasına dize buwınları tuwrı múyesh astında búgilgen halatında jatqarılǵanda jaqsı kórinedi. Ayaqtıń uzınlıǵın tobıqlar hám tabanlardıń jaylasıwına qarap ta anıqlaw múmkin.
5. Ayaqtıń sırtqı tárepke buralıwı. Bul belgi patologiya bir tárepte bolǵanda saw ayaq penen salıstırılsa kózge anıq kórinedi. Bala uyqılaǵan waqtında ayaqtıń buralıwı anıq kórinedi, hátte ananıń ózi de kóriwi múmkin.