Omonov sherozbek

To’rtburchaklar - To’rtta nuqta va bu nuqtalarni ketma-ket tutashtiruvchi to’rtta kesmadan iborat figura to’rtburchak deyiladi. Bunda nuqtalardan hech qanday uchtasi bir to’g’ri chiziqda yotmasligi, ularni tutashtiruvchi kesmalar esa kesishmasligi kerak. Berilgan nuqtalar to’rtburchakning uchlari deyilsa, ularni tutashtiruvchi kesmalar esa tomonlari deyiladi.
Agar to’rtburchakning uchlari uning tomonlaridan birining oxirlari bo’lsa, ular qo’shni uchlar deyiladi. Qo’shni bo’lmagan uchlar qarama-qarshi yotuvchi uchlar deyiladi. Qarama-qarshi uchlarini tutashtiruvchi kesmalar to’rtburchakning diogonallari deyiladi.
B
A C
D
5-rasm.
Yuqoridagi ABCD to’rtburchakda AC va BD kesmalar diogonallar deb ataladi.
To’rtburchakning bir uchidan chiquvchi tomonlari qo’shni tomonlar deb yuritiladi. Umumiy oxirga ega bo’lmagan tomonlar qarama-qarshi tomonlar deyiladi.
5-rasmdagi to’rtburchakda AB va CD, BC va AD tomonlar qarama-qarshi tomonlaridir.
To’rtburchak uchlarining ko’rsatilishi bilan belgilanadi. Masalan, 5-rasmdagi to’rtburchak ABCD ko’rinishda belgilanadi. Belgilashda yonma-yon turgan uchlar qo’shni uchlar bo’lishi kerak. 5-rasmdagi to’rtburchakni BCDA yoki DCBA bilan ham belgilash mumkin.
To’rtburchak barcha tomonlari uzunliklarining yig’indisi perimetr deb yuritiladi.
Masala: 6-8 rasmlarda uchta figura tasvirlangan bo’lib, ularning har biri to’rtta nuqtadan va ularni ketma-ket tutashtiruvchi to’rtta kesmadan tuzilgan. Bu figuralardan qaysi biri to’rtburchak bo’ladi?
Yechilishi. Faqat 8-rasmda ko’rsatilgan figura to’rtburchak bo’ladi, 6-rasmdagi figuraning A,B,C nuqtalari bir to’g’ri chiziqda yotadi, 7-rasmdagi figuraning BC va AD kesmalari kesishadi.
C B D


B

A D A C
6-rasm B 7-rasm

C 8-rasm
A
D

Tomonlari parallel qavariq to’rtburchaklarni: Parallelogramm, To’g’ri to’rtburchak, romb, kvadrat, trapetsiyalarga ajratishimiz mumkin.