Ona tili va bolalar adabiyoti

 
Fe’l mayllari 
305-mashq. Gaplarni o‘qing. Fe’l kesimlarning qaysi mayl shaklida ekanligi 
va ma’nosini tushuntiring. Aniqlik, buyruq-istak va shart-istak maylidagi fe’llarni 
alohida-alohida yozing. 
 
1. Onasi tandir oldida qo‘liga yengcha kiyib, loladek qip-qizil kulcha 
betiga suv sepyapti. (S. Ahmad) 2. – Gapir, – dedi Dildor. (S. Ahmad) 
3. Sidiqjon bo‘sag‘adan bir qadam ichkarida cho‘nqaydi-da, bolani yer-
ga qo‘yib, onasiga yo‘lladi. (A. Qahhor) 3. Tezroq tuzatib beringlar, 
bugun-erta nevaram askarlikdan keladi. (T. Ashurov) 4. Buni Kenjaga 
bering. Ichidan yaroqlisini ajratib bersin. (A. Qahhor) 5. Kech deganda, 
martning birinchi yarmida chigitni ekib olsak, marra bizniki. (N. Safa-
rov) 6. Ishqilib Tursunboyginamga ham xudo insof bersin-da. (S. Ah-
mad) 7. Gorchakovo stansiyasiga Toshkent tarafdan kechasi soat uch 
yarimda keladigan passajir poyezdi endi kuniga uch-to‘rt mahal o‘tadi. 
(S. Ahmad) 8. Qani endi birov loaqal bitta pichoq charxlatsa. (A. Qah-
hor) 9. Shunaqa qimmatidan olmasdan, gazmol olib kelsangiz-ku, bir 
xil qilib tikib berardim. (R. Fayziy) 10. Ilohim, baxtli bo‘l! Onangga, 
otangga rahmat, senga ish o‘rgatishibdi. (Oybek) 11. Endi darsni ham 
boshqa joyda tayyorlasak. (A. Qahhor) 12. Men boray. Ertaga zo‘r ish 
bo‘ladiganga o‘xshaydi. (S. Ahmad)   
 
306-mashq. Gaplarni o‘qing. Qaysi gapda -sa shaklidagi fe’l shart, qaysi 
gapda istak ma’nosini ifodalaganini aniqlang. 

---

145 
1. Bola yig‘lamasa, ona sut bermas. (Maqol) 2. Qani endi, dunyoda 
vafo bo‘lsa, har kim tilagiga yetsa. (A. Qahhor) 3. Bobur mirzoning 
orzulari shulkim, Movarounnahr yana Ulug‘bek davridagi kabi birlash-
sa, poytaxt asliga qaytsa, hamma viloyatlar hamjihat-u obod bo‘lsa..
(P. Qodirov) 4. Mehnatingni ayamasang, suv bo‘lsa, o‘zing ham, 
moling ham to‘q. (S. Siyoyev) 5. Kishi bir kasbga yoshlikdan mehr 
qo‘ysa, oxiri baxayr bo‘ladi. 6. Nihol jildirab suv oqib turgan jo‘yakka 
ekilmasa, amal olmaydi. (A. Ko‘chimov) 7. Ko‘zi yoshli odamni ko‘zim 
aslo ko‘rmasa. (Shuhrat) 8. Agar suv olib kelinsa, ming yillardan beri 
chorva qiylari qatlam-qatlam bo‘lib ketgan bu joyda paxtadan eng 
baland hosil olsa bo‘ladi. (S. Ahmad) 
9. Muzqaymoqdan tog‘ bo‘lsa, 
Nuqul gilos bog‘ bo‘lsa, 
Bir qozon qaymoq bo‘lsa, 
Tuyaday pishloq bo‘lsa… (G‘. G‘ulom)