Ona tili va bolalar adabiyoti

 
151-mashq. Matn va gaplarni o‘qing. Ulardagi uslubiy betaraf va uslubiy xos-
langan so‘zlarni topib ayting. 
I. Ko‘klamingdan olib sururni 
Dong taratdi ustoz Olimjon. 
G‘afur G‘ulom tuygan g‘ururni 
Qilmoq mumkin olamga doston. (A. Oripov) 

---

65 
II. Tabiatda zaryadlangan juda mayda zarralar mavjud. Zarralarning 
ba’zilari musbat, ba’zilari manfiy zaryadlangan. Manfiy zarrali eng 
kichik zarralar elektron-lardir. Elektronlar metall o‘tkazgichlarning 
ichida harakatlana oladi. Zaryadlangan zarralarning bir tomonga yo‘-
nalgan oqimini olimlar elektron deb atadilar. (“Bolalar ensiklope-
diyasi”dan) 
III. 1. Qarang, xuddi rostakam durga o‘xshaydi. (O‘. Umarbekov)  
2. Ulardan biri shimiga gard yuqtirmaslik uchun ikki yonidan ko‘tarib 
olgan, avaylab qadam bosayotgan po‘rim yigit Shavkat edi. (J. Abdul-
laxonov) 3. – Qishdan qittay bor. Hut-yut, sariq sumalak, ayamajiz.. 
qatorlashib turibdi. (Oybek) 4. Ha, shunday yomg‘irda azza-bazza 
uzoqdan kelgan kishining bir niyati bo‘lishi kerak. (Mirmuhsin) 
5. Munchalik mazani topa olmaydi
Uyquda tamshangan chaqaloqlar ham. (G‘. G‘ulom) 
 
152-mashq. O‘qing. Uslubiy xoslangan so‘zlarni topib, uiarni quyidagi tur-
larga ajratib yozing: 1) ilmiy leksika, 2) rasmiy leksika 3) publitsistik leksika. 
1. Ma’lum bo‘lishicha, barg hujayralaridagi alohida modda – xloro-
filning yashil donachalarida suv va karbonad angidrid gazining qand va 
kraxmalga aylanishi sodir bo‘lar ekan. (“Bolalar ensiklopediyasi”dan) 
2. O‘zbekiston Respublikasi fuqarosi va davlat bir-biriga nisbatan bo‘l-
gan huquqlari va burchlari bilan o‘zaro bog‘liqdirlar. Fuqarolarning 
Konstitutsiya va qonunlarda mustahkamlab qo‘yilgan huquq va 
erkinliklari daxlsizdir, ulardan sud qarorisiz mahrum etishga yoki ularni 
cheklab qo‘yishga hech kim haqli emas. (O‘zbekiston Respublikasi 
konstitutsiyasi, 19-modda) 3. Anjumanda so‘zga chiqqanlar fuqarolarni 
mamlakatimizda amalga oshirilayotgan keng ko‘lamli islohotlarning 
mohiyati bilan yaqindan tanishtirish, ularni huquqiy axborot va adabi-
yotlar bilan ta’minlash, jamiyatda axborot xavfsizligini yo‘lga qo‘yish-
ning samarali usullarini joriy qilish dolzarb vazifalardan biri ekanligiga 
to‘xtalib o‘tishdi. (“Xalq so‘zi” gazetasidan) 4. Oltita uglerod oltita vo-
dorod atomi bilan biriksa, suyuq modda molekulasi – benzol hosil 
bo‘ladi.  (“Bolalar ensiklopediyasi”dan) 5. Menga 1989-yil iyul oyida 
yurak-tomir kasalliklari shifoxonasida davolanish uchun yo‘llanma 
ajratishingizni so‘rayman. Arizamga yo‘llanmaga ehtiyojim borligi ha-
qida tibbiyot muassasasi bergan ma’lumot-noma ilova qilindi. (“O‘zbek 
tilida ish yuritish” kitobidan) 6. Qaror qilindi: 1. “Ijtimoiy-siyosiy 

---

66 
atamalrning izohli lug‘ati” nashrga tavsiya etilsin. 2. Mas’ul muharrir 
etib filologiya fanlari doktori E. Begmatov tasdiqlansin. (“O‘zbek 
tilida ish yu-ritish” kitobidan)