Xuddi ana shunda ayirboshlash unumdorligining manbai qo’rinadi. Bunday nazariya bilan ishlab chiqarishni boylik yaratishdagi ahamiyati inkor qilinmaydi. Ishlab chiqarish, so’zsiz boylikni ko’paytiradi, lekin yaratilayotgan moddiy ne’matlar jamiyat talabini qondira olgan, ya’ni iste’molchilar tomonidan tan olingan, qabul qilingan miqdori darajasida boylikni ko’paytirgan bo’ladi. Aks xolda ishlab chiqarish foydasiz, ma’nosizdir.
Bozor xo’jaligi sharoitida buyumlarni foydaliligini iste’molchi baxolaganligi uchun ayirboshlash jarayoni unumdor hisoblanadi. Bundan tashqari ayirboshlash resurslaridan foydalanish samaradorligini oshiradi, ishlab chiqaruvchilarning jamiyat uchun zarur bo’lgan maxsulotlarni kerakli miqdorda ishlab chiqarishga yqnaltiradi.
4.2. Ishlab chiqarishni tashkil etish shakllari
Bozor iqtisodiyotida korxonalar ishlab chiqarishni qanday tashkil etishi zarur degan fundamental savol 3 qismdan iborat:
- Alohida tarmoqlar o’rtasida resurslar qanday taqsimlanishi kerak?
- Har bir tarmoqdagi qaysi firmalar ishlab chiqarishni tashkil etishi lozim?
- Har bir firma resurslarni qanday kombinatsiyasini, qanday texnologiyalarni qo’llashi zarur?
Mamlakat iqtisodiyotini jadal suratlarda rivojlanishi sanoat tarmoqlari va turli xildagi korxonalar o’rtasidagi mehnat taqsimoti jarayonlari va ishlab chiqarish kuchlarini zarur bo’lgan sohalarda umumlashtirilishi muxim iqtisodiy ahamiyat kasb etadi. Ayniqsa bozor iqtisodiyoti sharoitida bunday jarayonlardagi tarkibiy o’zgarishlar kuchayib bormoqda. Mehnat taqsimoti ishlab chiqarishni ixtisoslashtirish va kooperativlashtirishda yaqqol qo’rinadi. Mehnatni umumlashtirish esa ishlab chiqarishni kontsentratsiyalashtirish va kombinatlashtirishda ifodalanadi. Ishlab
chiqarishni tashkil etishning bunday shakllari:
- kontsenratsiyalashtirish;
- ixtisoslashtirish va kooperativlashtirish;
- kombinatlashtirish.
Ular o’zaro bog’liq bo’lib, jamiyat ixtiyoridagi barcha resurslardan, korxona mulkidan foydalanishdagi munosabatlar darajasini ifodalaydi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
