Orfoepiya, Orfografiya, Grafika bo`limlari docx

4.NG harf birikmasi imlosi
1.Ng harfi til orqa, portlovchi, jarangli, burun undosh tovushini ifodalaydi.
2 Ng tovushi so’z boshida kelmaydi faqat so’z o’rtasida va oxirida keladi.
3. Ng harf birikmasini yonma-yon kelgan n na g harflaridan farqlash kerak, ya’ni:
-tong, ong, ming, zang, jang, rang, so’ng, teng, shudring,ko’ndalang, durang kabi so’zlar oxiridagi ng bitta tovush
hisoblanadi;
-ko’ngil, singil, dengiz, yangi, Ingra, yangra, tanglay, tingla kabi so’zlar o’rtasidagi ng bitta tovush hisoblanadi;
-qaratqich kelishigi, egalik qo’shimchasi, shaxs-son, qo’shimchasi, buyruq-istak, mayli tarkibidagi ng ham bitta tovushni
ifoda etadi.
-n bilan tugagan so’zga g bilanboshlanuvchi qo’shimcha qo’shilganda, bu ikkita tovush hisoblanadi.
M: men-ga, vatan-ga, sin-gan, ko’n-gin, bugun-gi
-ruscha o’zlashma so’zlarda ham ikkita tovush hisobladi, shu sababli bo’g’in ko’chirishda ajratib yoziladi.
M:tan-gens, in-gliz, kon-gress
-ruscha o’zlashma so’zlarda so’z oxirida kelganda bitta tovush hisoblanadi
M: reyting, miting,
Ayrim manbalarda ng ruscha o’zlashma so’zlarda hamma vaqat, jumladan, so’z oxirida kelganda ham 2 ta tovush
hisoblanadi, deb ko’rsatilgan.
Bunday munozarali holatlarda test savolining tuzilishi va javoblar variantining berilishiga qarab to’g’ri yo’l tanlay olishimiz
kerak.M: 2011-abituriyent. Qaysi so’zda qator undosh kelgan?
a)
Tong B)qattiq C) aorta D) miting
4. Bo’g’in ajratish va ko’chirishda ng harf birikmasining butunligi saqlanadi.Bunda:
a) agar ng ikki unli o’rtasida kelgan bo’lsa, ikkinchi unli bilan bo’g’in hosil qiladi va bir satrdan boshqasiga shunday
ko’chiriladi keying nbo’g’inga ko’chadi.M: ko’-ngil, si-ngil, de-ngiz
b) agar ng unli va undosh orasiga kelsa, ya’ni ng tovushidan so’ng undosh kelgan bo’lsa bunda ng oldingi bo’g’in tarkibida
qoladi
M: ko’ng-lim, sing-lim, mang-lay, teng-qur, ang-la