Ortiqova dilbar ortiqovna obidjanova feruza abdullayevna masharipova gularam kamilovna

Kelin bo‘lish odobi: Biz o‘zbeklarning turmush tarzimizda ajoyib udum – 
kelinlik bo‘lib, bu nafaqat kelinning o‘zi, balki yoshi kattalar uchun ham muhim 
xususiyat kasb etadi. Ba’zilar uchun bu hayotning ma’nosiga aylanib qolganligi 
hayron qolarli emas. Kelin odobi — yangi xonadonda hamisha samimiy va halol 
bo‘lish, rostgo‘ylik va o‘zini tuta bilish, so‘zlashish va muosharat, kuyov 
xonadonidagi oila a’zolari bilan til topishib kyetish, hurmatini qozonish, kamtarlik, 
saranjom-sarishtalik kabilarni o‘zida qamrab olgan. 
Momolar, yangalar o‘giti "...Kelin bo‘ldingiz, umr yo‘ldoshingizni jon dildan 
seving, unga vafodor va sadoqatli bo‘ling, kelin bo‘lib kelgan kuningizdanoq yangi 
oilangizni hamma yumushiga aqlingiz, kuchingiz yetganicha qarashing, mehnatda 
pishiysiz, qadr topasiz, hurmatli bo‘lasiz.
Bilmaganlaringizni o‘rganishga intilishingiz ham sizga nisbatan mehr uyg‘otadi. 
Qaynota va qaynonangizni hurmatini joyiga qo‘ying". 
Har tongda kelinning salomidek ko‘ngilni ko‘taradigan narsa bo‘lmasa kerak. 
Muomalaning har qanday sharoitda ham muloyim va e’tiborli bo‘lishi, tabassum va 
mayinlik bilan gapirishi lozim. “Kechagina kelib”, hamma gapga ham aralashaverish, 
kattalarni boshqarishga intilish, keksalar oldida bolalarni urushish, “o‘zini 
uddaburonligini” barchani oldida ko‘z-ko‘z qilish, boshqalar oldida “kim qiyin hayot 
kechirayotgani” borasida musobaqa o‘ynash – bechoradan olib o‘zini bechoraga 
solish – atrofdagilar nazarida juda xunuk ko‘rinish kasb etadi.
Milliy qadriyatlarimizdan biriga aylangan Islom dinida ayol kishining ikki 
majburiyati belgilangan – birinchisi turmush o‘rtog‘ini ko‘nglini olish, ikkinchisi – 
agar sog‘lig‘i bunga yo‘l bersa, farzand ko‘rish hisoblanadi. Hammaga yoqish, uy, 
ro‘zg‘or bo’yicha kuyib pishish birinchi navbat turmaydi. Demak, kelin avvalambor, 
uni baxtli qilishi mumkin bo‘lgan turmush o‘rtog‘iga e’tiborli bo‘lishi zarur. Eriga 
haqoratomuz yoki qattik tik boqish, zarda qilish, bo‘lar-bo‘lmasga gap talashaverish, 
34
Abdulla SHer. Axloqshunoslik. O‘zbekiston milliy faylasuflari jamiyati. – Toshket, 2010. 297-b. 

---

149 
uni pastga urish kelajakda oilani “darz” kyetishiga asos bo‘lib xizmat qiladi. Erkak 
kishi buni unutmaydi. Kamsuqum va mehribon bo‘lish, umr yo‘ldoshni ko‘chadan 
uyga tortadi. Xalqimizda "Chiqqan qiz — chig‘iriqdan tashqari" degan ibora bor. 
Oila qurdingizmi, demak Shu xonadon sizning uyingiz. Huda-behudaga uyni tashlab 
kyetish, o‘zini ota-ona, kelini va aka-ukalar oldida mazluma qilib ko‘rsatish uchun 
gap tashimang, qo‘ni-qo‘shniga, qarindosh-urug‘ga, dugonalarga yangi oila, ro‘zg‘or, 
ayniqsa, shaxsiy munosabatlar haqida barcha narsani gapirish, xullas siringizni 
tashqariga chiqarish yaramaydi. Barcha sizga achinadigan, o‘z oilasini omadsiz 
keliniga qaragandek, hatto ular sizni ota-onangiz bo‘lsa ham, qarashlariga yo‘l 
qo‘ymaslik lozim.
Qo‘ni-qo‘shnilarga, onaxon-otaxonlarga, katta-kichikka hamisha ochiq chehra, 
aql-farosat bilan muomala qilish nafaqat boshqalarda, balki insonning o‘zida ham 
ko‘tarinki kayfiyatni paydo qiladi. Albatta, kechagina bola bo‘lib yurgan qizlar 
birdan uy bekalikning talablariga javob berish juda qiyin masala. Demak, har qanday 
sharoitda ham kelinlar o‘zlarini unutmasligi lozim. Bunda biz jismoniy – salomatlik 
bilan bog‘liq, ruhiy, axloqiy va estetik jihatlarni nazarda tutyapmiz. 
Jismoniy salomatlik – tibbiy yordamni unutmaslik, o‘zini tibbiy madaniyatga 
ega ekanligi, yaxshi ovqatlanishi, xullas doimo sog‘lig‘ini nazorat qilab turish lozim.
“Sog‘liqni saqlash san’ati odam gavdasini uning munosib va yoqadigan 
narsalarini saqlash orqali o‘sha tabiiy ajal (kasallik bilan bog‘liq bevaqt o‘limlarni 
oldini olish – uzoq umr ko‘rishga intilish. F.A.) debataladigan yoshga yetkazishdan 
iborat”.
35
Axloqiylikka kelsak – ba’zida kattalarning xatosi yoshlarni noto‘g‘ri yo‘ldan 
yurishi – yolg‘onchi, g‘iybatchi, noShukr hamda hiylakor bo‘lib qolishiga sabab 
bo‘lib qoladilar. Oilani bunday yo‘llar bilan saqlab qolishingiz mumkin, ammo 
keyinchalik kimga aylanib qolishi mumkinligi borasida o‘ylab qo‘ygan ma’qul. Bu 
kelajakda farzandlarga ham ta’sir qilishi tabiiy: