О=сил ва ларга хос рангли реакциялар

8.OQSILLARNING   IZOELEKTRIK   NUQTASINI ANIQLASH 

 

 

Kerakli  reaktiv  va  asboblar:  1.  O'simlik  oqsili  yoki  jelatinaning  1%  li 

eritmasi; 2. 0,1 va 1 n li asetat kislota eritmasi;  3. 0,2 n li asetat kislotaning natriyli 

tuzi; 4. 96% li etanol; 5. Pipetkalar; 6. Probirkalar; 7. Shtativ. 

 

Ma'lumki,  polipeptid  zanjirida  aminokislotalar  bir-biri  bilan  amino-  va 

karboksil gruppalari orqali birikkan bo'ladi. Ammo, uning tarkibida ma'lum miqdorda 

ishqor  xususiyatli  erkin  amino-  va  kislota  xususiyatiga  ega  bo'lgan  erkin  karboksil 

gruppalar mavjud. Oqsil molekulasida shu gruppalarning bo'lganligidan, ular amfoter 

xossaga ega bo'ladi, ya'ni oqsil eritmasi ikki xil zaryad ( Q ) va ( - ) li bo'ladi. 

 

Agar  n>m  bo'lsa,  oqsil  zarrachasining  yi?indi  zaryadi  manfiy,  agar  n

holatda  bo'lsa,  musbat,  n*m  holatda  esa  oqsil  molekulasi  eritmada  elektroneytral 

bo'ladi.  Bir  vaqtda  ham  manfiy,  ham  musbat  tutgan  nonni  a  m  f  i  o  n  deb  ataladi. 

Eritmadagi  vodorod  ionlar  konsentrasiyasini,  ya'ni  muhit  pH  ni  o'zgartirish  tufayli 

oqsil tarkibidagi amin va karboksil gruppalarining dissosilanishini kuchaytirish yoki 

kamaytirish mumkin.  

 

Agar oqsil eritmasiga suyultirilgan kislota qo'shilsa, oqsil musbat zaryadlanib, 

elektromagnit maydonida katod tomon boradi. 

 

Bipolyar                                              Kation 

Oqsil ioni  

Agar oqsil eritmasiga ozroq miqdorda ishqor qo'shsak, oqsil tarkibidagi asosli 

gruppalarning  dissosiyalanishi  kamayib,  u  manfiy  zaryadga  ega  bo'ladi  va 

elektromagnit maydonida anod tomonga harakat qiladi. 

 

Bipolyar                                              Aanion 

Oqsil ioni  

Demak,  muhit  pH  ni  o'zgartirish  bilan  oqsil  molekulasi  zaryadlarini  ham 

o'zgartirish  mumkin.  Ammo,  eritma  pH  ko'rsatkichining  ma'lum  chegarasida 

muayyan  oqsil  molekulasining  umumiy  zaryadi  neytral  bo'lib  qolishi  ham  mumkin. 

Bunday  paytda,  oqsil  na  anod,  na  katod  tomonga  harakatlanmasdan  qoladi.  Bu 

holatni izoelektrik holat yoki bu pH ko'rsatkichni  i z o – e l ye k t r i k  n u q t a deb 

ataladi. Oqsillar izoelektrik nuqtada beqaror bo'ladi va osonlikcha cho'kmaga tushadi. 

Shunga  asoslanib,  turli  biologik  aralashmalardan  oqsillarni  ajratib  olishda  ularni 

izoelektrik nuqtasida cho'ktirish eng qulay usul hisoblanadi. 

---

 

22 

Oqsillarning    izoelektrik        nuktasini        aniqlashni  jelatina  misolida  ko'rish 

mumkin.