О=сил ва ларга хос рангли реакциялар

Ishning  bajarilishi.  Buning  uchun  6  ta  toza  yuvilib  quritilgan  probirka  olib, 

ularning har biriga jadvalda ko'rsatilgandek eratmalar aralashmasadan quyiladi.  

1-jadval 

Jelatinaning izoelektrik nuqtasini aniqlash 

 

Probirkalardagi  eritmalar  aralashmasining  umumiy  hajmi  bir  xilda,  ya'ni  8  ml 

ga  teng.  So'ngra  4-probirkadagi  aralashma  ustiga  chayqatganda  ham  sezilar  - 

sezalmas  loyqa  hosil  bo'lguncha  96%  li  spirtdan  sekin-asta  tomiziladi.  Qolgan 

probirkalarga  ham  xuddi  4-probirkaga  solingan  miqdorda  spirt  quyiladi  va  20—30 

daqiqa tinch saqlanadi. So'ngra probirkalarda hosil bo'lgan loyqa darajasi aniqlanadi. 

Qaysi bir probirkada kuchli loyqa hosil bo'lgan bo'lsa, o'sha probirkadagi muhitning 

pH  i  jelatinaning  izoelektrik  nuqtasiga  tegishli  bo'ladi  va  jadvalning  oxirgi  katagiga 

plyus  (Q)  yoki  minus  (  -  )  belgilari  qo'yiladi.  Qaysa  bir  probirkada  quyuq  loyqa 

kuchli 

hosil 

bo'lgan  

bo'lsa, 2 ta yoki Z ta plyus belgisini ham qo'yish mumkin. Olingan natijalar daftarga 

yozib qo'yiladi va tegishli xulosa chiqariladi.  

 

9. UGLEVODLAR 

 

Uglevodlar  o'simlik  va  hayvonot  dunyosida  keng  tarqalgan  organik 

birikmalardir.  Biosferadagi  boshqa  hamma  organik  birikmalarni  birgalikda 

hisoblaganda ham uglevodlar ko'plik qiladi. Bunga sabab α-glyukozaning polimerlari 

— kraxmal, sellyuloza va glikogenlarning juda keng tarqalganidir. 

Uglevodlar  turli-tuman  vazifalarni  bajaradi,  ba'zilari  moddalar  almashinuvi 

prosessida  energnya  manbai  bo'lib  xizmat  qilsa,  boshqalari  ho'jayraning  eng  muhim 

komponentlari  —  nuklein  kislotalar  va  kofermentlar  tarkibiga  kiradi.  Ko'pchilik 

murakkab  uglevodlar  o'simlik  va  bakteriyalar  hujayra  qobiqlarining  asosiy  tarkibiy 

qismini tashkil etadi va hayvonlar organizmida oqsillar bilan birgalikda hujayralararo 

bo'shliqlarni to'ldiradigan sementlovchi modda vazifasini bajaradi. 

Uglevodlar uch gruppaga bo'linadi: 

1. Monosaxaridlar yoki monozalar. 

2. Oligosaxaridlar (bulardan tabiatda ko'proq disaxaridlar uchraydi). 

3.  Polisaxaridlar  —  monosaxaridlar  asosida  hosil  bo'lgan  yuqori  molekulyar 

biologik polimerlar. 

---

 

23 

Monosaxaridlar — eng oddiy uglevodlar bo'lib, tuzilishi va xossalari jihatidan 

aralash  funksiyali  birikmalardir.  Ular  molekulasida  bir  vaqtning  o'zida 

gidroksogruppa  va  aldegid  yoki  keton  gruppalari  bo'ladi.  Shu  sababli  ular  ichki 

poluasetallar hosil qilib, ochiq zanjirli va siklik ko'rinishlarda uchraydi. 

Monosaxaridlarning 

siklik 

ko'rinishdagi 

poluasetal 

yoki 

glyukozid 

gidroksogruppa  molekuladagi boshqa  gidroksogruppalardan  farq  qiladi, ular fazoviy 

joylashuviga qarab α - va β - ko'rinishga ega bo'ladi. 

Monosaxaridlar  molekulasida  erkin  aldegid  gruppa  bo'lgani  uchun  ular 

qaytaruvchi xossasi ega. Ularning shu xossasidan  foydalanib, biologik ob'yektlardagi 

shakar sifat va miqdoriy jihatdan aniqlanadi.