Osteomiyelit suyakning barcha elementlarini, suyak kumigi, suyakning
Download 332.69 Kb. Pdf ko'rish
|
25-nazariy material
- Bu sahifa navigatsiya:
- Klinikasi.
- Gematogen osteomiyelit
|
Utkir yiringli bursit
Utkir yiringli bursit – bugim oldi sinovial kopning utkir yiringli yalliglanishi. Sinovial bugimoldi koplar (bursalar) sinovial suyuklik ishlab chikaruvchi, endoteliy bilan koplangan, yopik biriktiruvchi tukimali, sillik yuza bilan koplangan. Yiringli bursit kuzgatuvchilari kuprok stafilokokklar va streptokokklar xisoblanadi. Kirish darvozalari terining shilingan va tirnalgan joylari. Bundan tashkari infisirlashni gemotogen va limfogen yullari bulishi mumkin. Kupchilik xollarda bursit rivojlanishiga jaroxat sabab buladi, natijada oldin seroz keyin yiringli bursit rivojlanadi. Eng kup prepatilyar va tirsak sinovial koplari utkir bursitlari rivojlanadi. Klinikasi. Bemorlar sinovial koplar joylashgan joylarda shishli ogriklar paydo bulishiga shikoyat kiladilar. Maxalliy tekshirishda tegishli sinovial kop proyeksiyasida ogrikli uralgan shish aniklanadi, teri giperimiyalangan, flyutuasiya tinik aniklanadi. Bugimda xarakatlar nisbatan ogrikli. Yalliglanishning umumiy simptomlari nisbatan ifodalangan. Davolash bugim soxalarida yiringli jarayonlarni davolashning umumiy koidalari bilan olib boriladi. Osteomiyelit deb suyak kumigining yalliglanishiga aytiladi. Ammo xozirgi vaktda bu termin suyak tukimasi barcha kavatlarning yalliglanishiga nisbatan ishlatiladi: kompakt kismining yalliglanishi – ostit, suyak kumigi– osteomiyelit va suyak usti pardasi– periostit. Osteomiyelit infeksiyaning endogen (gematogen) yoki ekzogen yul bilan suyak tukimasiga tushishi natijasida rivojlanadi. Osteomiyelitning kuyidagi turlari tafovut kilinadi : - Gematogen osteomiyelit, mikroblarning suyakka kon orkali tushishi natijasida kelib chikuvchi turi xisoblanadi. - Jaroxat yoki travmatik osteomiyeliti, ikkilamchi kasallik bulib, jaroxat infeksiyasining asorati sifatida rivojlanadi. - Gematogen osteomiyelit Ko’pincha o’g’il bolalar va uspirinlarda uchraydi. Jarayon odatda son va katta boldir suyaklari ba’zan esa boshka suyaklarda xam joylashgan buladi. Osteomiyelitning kuzgatuvchilari kupincha kuyidagilar: Stafilokokklar 60-80% Streptokokklar 5-30% Pnevmokokklar, tayokchalar va aralash flora 10-15% Osteomiyelitda birlamchi uchoklar: Furunkullar Panarisiylar Flegmonalar Saramas Infisirlangan jaroxat Karioz tishlar Tonzillitlar Burun yondosh bushliklaridagi yalliglanish jarayonlar Osteomiyelit rivojlanishiga ta’sir kiluvchi omillar: Anatomo-fiziologik omillar. Biologik va immunobiologik omillar. Olib keluvchi omillar (suyaklarning shikasti, maxalliy sovuk kotish, avitaminozlar, umumiy xoldan toyish). Anatomo-fiziologik omillar: Suyaklar diafizi uchun magistral kon aylanish turi xarakterli, epifizlarda esa kon tomirlar kovuzloklar xosil kilganligi sababli mikroblar suyakda cho’kib koladi (emboliya nazariyasi), mikroblarni kirib olishiga chikib ketuvchi kon tomirlarning kengaygan kovuzloklari xam yordam beradi. Suyak epifizlari bo’gimlar kapsulasi bilan chambarchas boglik bo’lganligi uchun yalliglanish jarayoni bo’gimlardan metafizga osongina o’tishi mumkin yoki aksincha. O’tkir gematogen osteomiyelitda yiringli jarayonning tarkalishi 1- suyak kumigining yalliglanishi 2- suyak usti parda osti abssessi 3- mushaklararo flegmona 4- teri osti flegmonasi Patologoanatomik manzarasi: Suyak kumigiga infeksiya tushganida seroz yalliglanish jarayoni rivojlanib suyak kumigi shishi va giperemiyasi bilan kechadi. Seroz yalliglanishi tukimalar nekrozi va flegmona rivojlanishi bilan asoratlanishi mumkin. Yiringli infeksiya gavers kanallari orkali suyakning kompakt katlamiga kirib suyak usti pardasining yiringli yallig’lanishini chakiradi. Ba’zan esa suyak usti pardasi osti abssesslari rivojlanib suyak kortikal katlamining yemirilishi kuzatiladi. Gavers kanallari soxasidagi tomirlarning trombozi tufayli suyak kompakt katlamining kon bilan ta’minlanishi buziladi, nekroz uchoklari va sekvestrlar rivojlanadi. Ba’zan sekvestrasiyaga naysimon suyaklarning bir yoki ikkala epifizi, ba’zan esa suyakning barcha kismlari uchrashi mumkin. Suyak sekvestri granulyasion to’kima bilan o’ralgan bulib, sekvestral bushlikda joylashgan, u esa kup mikdorda yiring va autolizga uchragan suyak koldiklaridan iborat buladi. Vakti kelib yiring yumshok tukimalarni xam yallig’lantiradi va tashkariga yoriladi. Buning okibatda esa bitmaydigan okma yaralar paydo bulib jarayon surunkali tus oladi. Suyak sekvestrlari yalliglanish jarayonini ushlab turadi. Ba’zan ular suriladi, yoki fragmentlar kurinishida okma yaralar teshigi orkali tashkariga okib chikadi. Kasallikning surunkali kechishi davriy ravishda xurujlar bulishi, mudrovchi infeksiyaning uzok vakt saklanishi va vakti-vakti bilan yalliglanish xurujlarini keltirib chikarishi bilan xarakterlanadi. Suyakdagi kayta kurilish jarayonlari zararlangan suyak kompakt katlamining skleroziga olib kelishi mumkin. Uzok davom etuvchi yiringli jarayon parenximatoz a’zolarda degenerasiya chakiradi, jigar va buyrakda amiloidoz rivojlanadi. Osteomiyelitlarning tasnifi O’tkir osteomiyelit: a) o’tkir gematogen osteomiyelit; b) o’tkir travmatik osteomiyelit; 2. Surunkali osteomiyelit: A. Birlamchi surunkali osteomiyelit: a) Brodi abssessi b) Ollye albuminozli osteomiyeliti v) Garre sklerozlovchi osteomiyeliti B. ikkilamchi surunkali osteomiyelit O’tkir gematogen osteomiyelitning klinikasi O’tkir boshlanishi Tana xaroratining baland bulib (39-40 o S) titrok tutishi Umumiy xolsizlik Bosh ogrishi Ko’ngil aynishi va kusish Tilning kurishi va karash bilan koplangan bo’lishi Taxikardiya Leykositoz va kon formulasining chapga siljishi Kupincha bolalik va usmirlik yoshida bo’lishi Arzimagan xarakatlarning ogrikli bo’lishi Teri rangining ko’kimtir rangga kirishi Gematogen osteomiyelitning yashinsimon shakllari (molniyenosnыye formы) keskin intoksikasiya va septik xolat bilan, bemorlar axvolining ogir bo’lishi bilan xarakterlanadi. Jigar va talok kattalashadi, sariklik paydo buladi, leykositoz va EChT (SOE) ortadi. Suyaklarda ko’plab infeksiya o’choklari borligi bilan xarakterlanadi. Bemorlar maxalliy simptomatika bo’lmaganida xam bir necha kun davomida nobud bo’lishi mumkin. O’tkir gematogen osteomiyelitning diagnostikasi Suyaklarni rentgen tekshiruvi Suyakni punksiya kilib kurish Suyak ichi bosimini aniklash - densitonometriya va osteomedullografiya O’tkir gematogen osteomiyelitning rentgen manzarasi O’tkir gematogen osteomiyelitning asoratlari Umumiy yiringli infeksiya Anemiya va ichki a’zolarning amiloid degenerasiyasi Ikkilamchi yiringli artritlar Patologik sinishlar Ankilozlar Oyok va kullarning deformasiya va kontrakturalari O’tkir gematogen osteomiyelitni davolash Tinchlik Zararlangan oyok-ko’llarni immobilizasiya kilish (gipsli longetalar, ba’zan esa skelet cho’zish usullari) Antibiotiklar Sulfanilamidlar va nitrofuran vositalari Suyaklarni mikroperforasiya kilib yiringni chikarish, antibiotiklar yuborish uchun nina yoki mikroirrigatorlar o’rnatish. Yumshok to’kimalarda flegmonalar rivojlangan maxallarda yiringli bushliklarni ochish, suyak kanalni trepanasiya kilib, drenajlash, faol aspirasiyani yulga kuyish Sekvestrlar chegaralanib, osteomiyelit surunkali shaklga utgan xolatlarda radikal taktika amalga oshiriladi. O’tkir travmatik osteomiyelitning klinikasi Suyaklarning sinishi bilan kechuvchi katta shikastlanishlardan keyin kelib chikadi. Boshlangich boskichlarida jarayonning yashirin, kechishi. Jaroxatda sust granulyasiyalar, okma yaralar, shish, kuchib yuruvchi flebit va limfangitning bo’lishi. Bemorlar umumiy axvolining sekin-asta yomonlashuvi, anemiya rivojlanishi. Tana xaroratining oshishi Infeksiya bevosita naysimon suyaklar periosti tagiga tushib kortikal katlam gavers kanallarini zararlaydi, lekin chukur katlamlariga kirmaydi. Natijada suyaklar zararlangan soxasida trofika buzilib, nekroz va demarkasion chizik paydo bo’ladi, shu chizik bo’ylab xayotga layokatini yo’kotgan sekvestrlar ko’chib tushadi. Rentgen tekshiruvida sekvestr saklovchi suyak bo’shliklari, suyak ichi sklerozi va kalinlashgan suyak usti pardasi aniklanadi. Singan suyaklar sinishining keskin sustligi ko’zga tashlanadi. O’tkir travmatik osteomiyelitning asoratlari - Soxta bugimlar paydo bulishi - Bugimlarda ankiloz va kontraktura rivojlanishi - Oyok yoki kullarning gangrenaga uchrashi - Sepsis rivojlanishi - Ichki a’zolarning amiloid degenerasiyasi O’tkir travmatik osteomiyelitni davolash Tinchlik tartibi Oyok-ko’llarni immobilizasiya kilish Antibiotik, sulfanilamid va nitrofuran vositalari buyurish Kon va kon o’rnini bosuvchi vositalar kuyish Yiringli bo’shlik chuntaklarini ochib tashlash, nekrektomiya kilish va suyak koldiklarini olib tashlash Yiringli yaralarni xar kuni sanasiya kilish Tukimalarni kuplab zararlanishi va sepsisda oyok-ko’llarni amputasiya kilish Birlamchi surunkali osteomiyelit Brodi absessi suyakning govaksimon katlamida rivojlanib, utkir gematogen osteomiyelitning bir turi sifatida namoyon buladi. Bu kasallikda bo’g’im atrofida sust virulentli mikrob saklovchi dumalok shaklli bo’shlik paydo bo’ladi. Abssess tashki tomonidan dag’al kapsula bilan o’ralgan bo’ladi. Bemorlarning shikoyatlari unchalik ko’p bo’lmaydi, oyok yoki ko’llarda kechalari kuchayuvchi biroz og’riklarga shikoyat kilishadi. Rentgenogrammada suyaklarda dumalok shaklli bo’shlik borligi aniklanadi. Brodi abssessining davosi – operativ bulib, suyakni trepanasiya kilinadi, yiring evakuasiya kilinganidan keyin bushlik plomba kilinadi. Operasiyadan keyingi davrda antibiotik va sulfanilamidlar buyuriladi. Ollye albuminoz osteomiyeliti Suyakning kortikal katlamida joylashadi. Kasallikni virulentligi kuchsiz infeksiya chakiradi. Yalliglanish jarayoni kuymoksimon yiring paydo bulishi bilan kechib, u suyak usti pardasini ko’chiradi. Kasallik oyok ko’llarda og’riklar, subfebril temperatura va maxalliy shish bilan xarakterlanadi. Yallig’lanish davomida uncha katta bo’lmagan suyak sekvestrlari paydo bo’ladi. Ollye albuminoz osteomiyelitini davolash xam operativ usulda. Bunda yiringli o’chok ochiladi, granulyasion to’kimalar kirib olinadi. Garre sklerozlovchi osteomiyeliti Suyaklarning keskin sklerozi va periostal kavatlanishi bilan kechib, sifilitik osteoperiostitni eslatadi. Jarayonning kechishi bir muncha yaxshi bo’lib, sekvestrlar xosil bo’lmaydi. Bu kasallikni davolashda asosan fizioterapevtik muolajalar, ayniksa balchikli applikasiyalar va vannalardan foydalaniladi. Ikkilamchi surunkali osteomiyelitning klinikasi - Suyak sekvestrlari xosil bo’lishi bilan xarakterlanadi - Okma yaralardan yiring aralash parchalangan suyak parchalari chikishi - Jarayonning residivlanuvchi xarakterdaligi va shu sababli xam uni “soat mexanizmi o’rnatilgan sekinlashtirilgan bomba” deyiladi. - Kasallik xuruj kilganida o’tkir maxalliy og’rik paydo bo’ladi, tana xarorati ko’tariladi, yumshok to’kimalar flegmonasi rivojlanadi, okma yaralar paydo bo’ladi. Yiring okib chikkanidan keyin bemorning axvoli yaxshilanadi. Jarayon takrorlanadigan bo’lsa yalliglanish soxasida teri va mushaklar atrofiyaga uchraydi, teri tagidagi suyak bilan yopishib, bitmaydigan yara va okmalar paydo bo’ladi, bo’g’imlarda kontraktura rivojlanadi, ichki a’zolarda amiloid degenerasiya kelib chikadi. Ikkilamchi surunkali osteomiyelitning diagnostikasi Rentgenogrammalarda xar xil ulchamdagi va shakldagi, sekvestr saklovchi bushliklar, periostal reaksiya va kompakt katlamida skleroz aniklanadi. Ikkilamchi surunkali osteomiyelitni davolash Kasallikning boskichiga boglik. Xuruj davrida o’tkir osteomiyelitni davosi buyuriladi. Antibiotiklar kamrok dozalarda belgilanadi. Suyak usti parda osti abssesslari va yumshok to’kimalar abssesslari kesib ochiladi. Suyak sekvestrlari bo’lgan xolatlarda esa radikal operasiya – sekvestrektomiya kilinadi. Suyak trepanasiya kilinib yiringli bo’shlik ochiladi va sekvestr olib tashlanadi. Chukur suyak botikligini yukotish va yassi chukurcha xosil kilish maksadida sekvestrning o’rni dolota yordamida tekislanadi. Shu bilan sekvestr olib tashlanganidan keyin uning o’rnida suyuklik yoki yiring to’planishining oldi olinadi. Xosil kilingan bo’shlik parafin, plastmassa, konservlangan tog’ay to’kimasi, suyak autotransplantati yoki allotransplantat bilan to’ldiriladi. Suyakdagi bo’shlikni atrof to’kimalar bilan ayniksa tomirli oyokchada mushaklar bilan to’ldirish juda yaxshi natijalar berib, suyak bo’shlig’ini tez bitishiga olib keladi. O’tkir artrit Bo’g’imlarning yalliglanishi artrit deyiladi va uning sabablari xar xil bo’lishi mumkin – distrofik, endokrin, anafilaktik, travmatik. Ko’pincha bo’g’imlarni infeksion yallig’lanishi uchraydi va unga yiringli artrit xam kiradi. Yiringli artritning kupincha kuzgatuvchilari kuyidagilardan iborat: Stafilokokklar Streptokokklar Pnevmokokklar Enterobakteriyalar Gonokokklar Korin tifi tayokchalari Infeksiya bo’g’imga yon atrofdagi yiringli o’chokdan tug’ridan to’g’ri o’tishi mumkin, yoki sepsis yoki tromboflebitda gematogen yo’l bilan xam o’tishi mumkin. Klinik manzarasi: Yiringli artrit og’ir klinik ko’rinish bilan namoyon bo’ladi. Zararlanish eng ko’p uchraydigan bo’g’imlar bu: - Tizza bo’g’imining zararlanishi – gonit - Chanok bo’g’imining zararlanishi – koksit - Yelka bo’g’imining zararlanishi – omartrit deb yuritiladi. Yiringli artritda bemorlarning shikoyatlari - Bo’g’imlarda ogrik - Bo’g’imlarda xarakatlarning cheklanganligi va og’rikliligi - Oyok ko’llarning yarim bukilgan xolati - Bo’g’imlarda shish va xajmining kattalashganligi - Tana xaroratining baland bulishi - Bo’g’im konturlarining tekislanganligi - Bo’g’im soxasida flyuktuasiya aniklanishi - Bo’g’im boylamlari va tog’ayi zararlanganida patologik xarakatlarning paydo bo’lishi - Bo’g’im yuzalarining krepitasiyasi Yiringli artritlarning asoratlari: Bo’g’imlarning chala yoki to’la chikishlari Deformasiyalovchi artrozlar Ekzostozlar Bo’g’imlar ankilozlari Artritlarni davolash: - Bo’g’imlarni immobilizasiya kilish - Isituvchi muolajalar kilish - Ogrik koldiruvchi vositalar buyurish - Bo’g’imlarni punksiya kilish va seroz yallig’lanishda bo’g’im bo’shlig’iga antibiotiklar yuborish - Yiringli artritda artrotomiya kilish, yiringli bo’shlikni sanasiya kilib, lavaj kilish uchun drenaj naychalar o’rnatish - Antibakterial terapiya - Kon va kon o’rnini bosuvchi suyukliklar ko’yish - Operasiyadan keyingi davrda davo gimnastikasi, massaj, balchik va suv muolajalari. Bursitlar Bo’g’im shillik xaltachalarining yallig’lanishi bursit deyiladi, va u ko’pincha prepatellyar va tirsak xaltachasida, ba’zan esa yelka osti, kurak, yonbosh, deltasimon bo’g’im xaltachalarida uchraydi. Etiologiya va patogenezi Infeksiya shillik xaltachalarga to’g’ridan to’g’ri gematogen yul bilan tushishi mumkin, yoki jarayonning yakin atrof tukimalaridagi yiringli uchoklardan utishidan rivojlanii mumkin Ba’zan spesifik sil yoki zaxm bursitlari kuzatiladi. Uzok vakt mexanik ta’sir bo’lish natijasida rivojlanuvchi kasbiy surunkali bursitlari kuzatiladi (tosh o’yuvchilar, ruda kavlovchilar, asfalt yotkizuvchilar). Utkir va surunkali bursitlar tafovut kilinadi. O’tkir bursitning klinikasi Jarayonning tez kechishi xarakterli Zararlangan shillik xaltacha soxasida ogrik. Zararlangan shillik xaltacha soxasida shish, kizarish va ba’zan flyuktuasiya Tana xaroratining ko’tarilishi Surunkali bursitning klinikasi Shish va biroz maxalliy ogrik Zararlangan shillik xaltacha devorlarining kalinlashganligi Shillik xaltachaning fibringa boy seroz suyuklik bilan to’lishi O’tkir bursitni davolash Tinchlik tartibi Oyok ko’llarni immobilizasiya kilish Isituvchi muolajalar Shillik xaltachani punksiya kilib, ekssudatni evakuasiya kilish va bushligiga antibiotiklar yuborish. Yiringli bursit kuzatilgavn xollarda esa yiringli bushlik ochilib sanasiya kilinadi. Surunkali bursitni davolash Surunkali bursitda radikal operasiya – shillik xaltachani ekstirpasiya kilish operasiyasi amalga oshiriladi. Download 332.69 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|