O‘tgan yuzyillikning boshlarida rus va G‘arbiy Yevropa olimlarining hozir

QADIMGI TURKIY VASIQALAR STILISTIKASI

---

66
men, Qaytsu tu(duŋ) yegäläp alïp, kün 
eksükin köni berür-men.
Ye
ttinchi komponent bola kasal 
bo‘lib o‘lsa, qarz olingan kumushni kim 
qoplashi to‘g‘risida. Bunday holda, ket-
gan harajat ikkiga bo‘linadi: bir qismi-
dan voz kechiladi, ikkinchi yarmi bari-
bir qaytariladi. Bu band majburiyatni 
o‘z yelkasiga olayotgan Qaytsu tilidan 
berilgan: İgläp ölsär, yarïm tawarï ölür, 
yarïm tawarï tirilür. Tirildäči tawar yana 
men Qaytsu tu(duŋ) üzä bolup, köni 
berür-men. 
Uch yilga qadar vasiqa o‘z kuchida 
qolajagi, bitim buzilgan taqdirda ziyon 
uchun to‘lanajak jarimaning miqdori 
ko‘rsatilgan 
sakkizinchi komponent 
ham Qaytsu tilidan berilgan: Üč yïl 
tügämäginčä, öntürmäz-men. Apam 
öntür[ür]-men, tesär-men, bu kümüš-
ök bermiš küntin berüki asïγï bilä köni 
berür-men. 
To‘qqizinchi komponentda ol-
di-berdini rasmiylashtirishni kuzatib 
turgan guvohlarning oti ko‘rsatilgan. 
Bu komponent vasiqani bituvchi tilidan 
berilgan: Tanuq – Qutadmïš Qaya, ta-
nuq – Seŋičün. 
Bitimning qarz oluvchi tomonidan 
tamg‘a bilan tasdiqlab qo‘yilganli-
gi to‘g‘risidagi 
o‘ninchi komponent 
Qaytsu tudung tilidan bitilgan: Bu tamγa 
men, Qaytsu tu(duŋ)nuŋ-ol. 
Hujjatni bituvchi kimsaning oti qayd 
etilgan 
so‘nggi komponent kotibning 
o‘z tilidan bitilgan: xat bituvchi matn-
ning oxiriga Buyan Q(a)ya bitidim deb 
yozib qo‘ygan.
Boshqa bir misol. Kunimizga qadar 
O‘tuz hamda To‘yinchug‘ otli kishilarn-
ing so‘rovsiz er-xotin bo‘lib olgan qul 
va joriyalari ustidan chiqargan hukmi 
bitilgan vasiqa saqlangan (QUV,336–
338,445; TH.31). Vasiqa matni shun-
day:
(1) Bars yïl, toquzunč ay, altï otuzqa 
(2) biz: Otuznüŋ – Baltur atlïγ temirči 
(3) qarabaš; Toyïnčuγnuŋ – Aysïlïγ 
(4) atlïγ ewči-qarabaš bözči, bu 
ikägü, 
(5) beg erläringä ayïtmadïn, er-ewči 
(6) bolmïšlar. Kin men – Toyïnčuγ 
(7) Otuz bilä ešitip, adïrmadïn 
(8) Toyïnčuγnuŋ, ewči-qarabašnïŋ 
(9) bertin Toyïnčuγ-oq alïr-men. 
(10) Men – Otuznuŋ, temirči qa-
rabašnïŋ 
(11) bertin men, Otuz-oq alïr-men. 
Men, 
(12) Otuz qulumnuŋ nekü ersär, bar 
(13) tep, Toyïnčuγqa, ewčikä čam 
qïlmaz-
(14) men. Men, Toyïnčuγ meniŋ, 
küŋnüg nekü 
(15) ersär, bar tep, Otuzqa, qulqa 
(16) čam qïlmaz-men. Tanuq – 
Qarïq; tanuq – Čawsu; 
(17) tanuq – Ötükän Temir. Bu 
tamγa biz, ikägü-
(18) nüŋ-ol. Men, Muŋul Buqa ayïtïp 
bitidim.