Atoyi she’rining lutfini bilsa,
“Latofatnoma”dan kechgay Xo jandiy.
Xojandiy ham o'zining “Latofatnoma”sini “Muhabbatnoma”ga ja- vob tariqasida yozganini ta’kidlaydi:
Muhabbat jomidin ichsang sharobe, “Muhabbatnoma”ga aytsang javobe.
O‘zbek mumtoz adabiyotida noma janri haqidagi ana sha ma’lumotlarga tayangan holda aytish mumkinki, Navoiy Oltin O‘rda adabiyotining ayrim namunalaridan bilvosita va bcvosita xabardor bo‘lgan.
«Muhabbatnoma» asari nafaqat o'zbck, balki rus, tatar, turkman olimlari tomonidan o'rganilgan. Bu haqda «Tatar adabiyoti tarixi» kito- bida batafsi! ma’iumot berilgan (198-b.).
«Muhabbatnoma»ning yozilgan joyi to‘g‘risida so‘z ketganda, Sir- daryo bo‘yidagi Sig‘noq shahri aytiladi. Bunga asos sifatida asardagi:
«Muhabbatnoma» so‘zin munda aytdim,
Qamug‘in Sir yaqosinda bitidim
degan misralariga asoslaniladi. Biz avval Sig‘noq shahri Oq 0‘rdaning poytaxti bo‘lgani to‘g‘risida aytgan edik. Xorazmiyning ber- gan xabariga qaraganda, asar boshqa shaharda tugatilgan bo‘Hshi mum- kin. Birinchi nomadagi quyidagi bayt asaming Oltin 0‘rda poytaxti Sa- roy shahrida tugatilganidan darak beradi:
Saroydin bordi Chin-Moching‘a ehoving,
Qiyo boqsang, bo‘lur arslonlar oving.
Mazkur bayt yana shunisi bilan qimmatliki, unda Xorazmiy Oltin 0‘rda adabiy muhitidan tashqarida - Misrda tashkil topgan Mamluklar davlatida ham shuhrat qozonganiga ishora qiladi. Xorazmiy Saroy shah- riga borib, o‘sha yerda «Muhabbatnoma»ni tugatgandan keyin, Misrga ketgan va Mamluklar davlatida yashab qolgan bo‘lishi mumkin.
«Muhabbatnoma»da tasavvufiy timsollar.
«Muhabbatnoma»dan anglashilishicha, Xorazmiy tasavvuf yo‘lini tut- gan shoir. Zotan, asaming debochasidagi ayrim baytlar shundan dalolat beradi. Masalan:
Muhammaddin muhabbat bo ‘ld‘ paydo, Meni mundoq muhabbat qildi shaydo...
Shuningdek, quyidagi baytlarda tasavvuf ilmida keng tarqalgan ramz — may ramzi alohida ahamiyatga ega:
Do'stlaringiz bilan baham: |
