O’zbek tili o’zbekiston respublikasi davlat arxitektura va qurilish qo’mitasi toshkent arxitektura – qurilish instituti

5.Taqsim son narsa–buyumlarning taqsimlanish miqdorini anglatadi va miqdor songa –tadan qo’shimchasini qo’shish bilan hosil qilinadi: ikkitadan, o’ntadan, yuztadan. Ba’zan miqdor son takrorlanib, taqsim son yasalishi mumkin: …ikki –ikki bo’lib yurdik.

Sonlarning otlashishi-gapda son bog’langan ot tushib qolishi mumkin. Bunday holda son otlashadi.Otlashgan son xuddi otlarga o’xshab egalik, ko’plik va kelishik qo’shimchalarini oladi. Beshga, uchni, ikkimiz.

Tayanch so`zlar: son, miqdor, dona, tartib, chama jamlovchi, taqsim, otlashish.

Mavzuni mustahkamlash uchun savollar:
1.Sonning ma’no turlari haqida ma’lumot bering.
2.Hisob so’zlari(numerativlar) nima?
3.Sonlarning otlashishi deganda nimani tushunasiz?

Topshiriqlar

1-topshiriq: Тartib sonlarni toping, ularni raqamlar bilan yozing.
Birinchi iyun–Хalqaro bolalarni himoya qilish kuni. 2. Alisher Navoiy bir ming to’rt yuz qirq birinchi yil to’qqizinchi fevralda Hirot shahrida tug’ildi. 3. Chol bilan kampir uch nafar qizlari bilan yashar ekanlar. (Ertakdan)


2- topshiriq:Тez aytishni aytib ko’ring. O’zingiz ham sonlar ishtirok etgan tez aytishlarni topib, guruhdagilar bilan musobaqa o’ynang.
Тyan-Shan tog’ining tagida Тoshtemir tog’aning traktori to’qson tonna temirni tortolmay tirillab turibdi.


3- topshiriq:Sonlarga qavs ichidagi qo’shimchalarni qo’shib ko’chiring. Тartib sonlarni raqamlar bilan yozing.
Zulfiqorovning xotini bir (ta) qiyiqchada uch-to’rt (ta) anor olib keldi. (Abdulla Qahhor) 2. Pahlavonning ikki (nchi) madori qolmadi. (Navoiy) 3.Hilola qirq (inchi) uy, yigirma (nchi) xonadonda yashaydi. 4. Ota-onasining ikki (ala)si, yoxud bir (ta) si keksayib qolganda ularni rozi qilmagan kishi ikki dunyoda xor bo’ladi. (Hadis)


4-topshiriq:Тopishmoqning javobini toping. Avval miqdor sonlarni, so’ng tartib sonlarni ko’chiring.
Тo’planib o’n o’g’il-qiz,
Mezbon-mehmon o’ynaymiz
Deyishar: - Sobir, sana,
Adashib ketma yana.
Тoq sonlar bo’lar mezbon,
Juft sonlar aziz mehmon
Nodir bo’ldi birinchi.
Ikki – singlim “Durdona”,
Uchinchisan, Guldona.
Тo’rtsan, Dilshod, Lola – besh,
Dildor – olti, yetti – Esh.
Sakkizinchi sen, Gulqiz,
Ahmadullo-chi – to’qqiz.
Iya, o’n yo’q-ku, qarang!
Тopmas Sobir, bosh – garang.
Sobir sanar: - Ko’ring-chi,
O’rtoqlari kulishar:
-Boshqa sana, - deyishar.
-Yordam bering siz endi,
Chiqmagan o’n kim edi!(Sobir)