O‘zbek1ston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta'lim vazirligi

Funksional qiymatli tahlil eng ilg‘or tahlil turi bo‘lib, obyekt- lami tizimli o‘rganish metodiga asoslanib bajariladi. Uning asosiy tamoyillari quyidagilardan iborat:

• 
  funksional yondashish, ya'ni o'rganiladigan jarayonlar asosiy, qo‘shimcha va yordamchi, keraksiz guruhlarga ajratilib o'rganiladi;
  
• 
  mulk egalarining manfaati nuqtai - nazaridan yondashish;
  
• 
  tizimli va kompleks yondashish;
  
• 
  ijodiy yondashish;
  
• 
  istiqbolli tahlil metodlarini qo‘llash.
  

Ushbu tahlilning eng ijobiy tomoni o‘rganilayotgan iqtisodiy hodisa va jarayonlarni qanday natija bilan tugashi awaldan aniq ko‘rsata biladi.
Funksional qiymatli tahlil odatda ettita bosqichdan iborat bo‘lib, ular quyidagilardir:
Birinchi bosqich - tayorgarlik bosqichi bo‘lib, bunda tahlil obyekti tanlab olinadi, tahlil dasturi va rejasi tuziladi hamda tahlil o‘tkazilishi to‘g‘risidagi qaror rasmiylashtiriladi. FQTga tayyorla- nish bosqichida eng awalo, tahlil gilinadigan ko‘rsatkich, jarayon, hodisa, faoliyat kabi tahlil obyekti aniqlanadi. Masalan, bitta firmada faqat bir xil mahsulot ishlab chiqarish jarayoni, yoki unga joriy qilinadigan yangi texnologiya, shu firmani boshqaruvchi faoliyat kabilar tahlil uchun obyekt sifatida tanlab olinishi mumkin. Ba'zi hollarda firmaning butun faoliyati ham FQTning obyekti bo'lishi mumkin. Bu tahlil oldiga qo‘yilgan maqsaddan kelib chiqadi.
FQTni o‘tkazish uchun bir qancha mutaxassislardan iborat ishchi guruhi tuziladi. Ishchi guruhi qaysi obyektni qay tarzda, qancha vaqtda tahlil qilish rejasini, uning kutilayotgan samaradorligini aniqlab oladi va shundan kelib chiqqan holda tegishli axborotlami to‘plashga kirishadi.
Ikkinchi bosqich - ma'lumotlar to‘plash bosqichi bo‘lib, bunda ma'lumotlar yig‘iladi va tizimlashtiriladi. 0‘rganilayotgan obyektning texnik holati va qiymat ko‘rsatkichlari o‘rganiladi, patentli axborotlar va ixtirochilik ishlari ko‘rib chiqiladi. Axbo- rotlarni to‘plash bosqichida ishchi guruhi tanlangan obyektni tahlil qilish uchun tegishli ma'lumotlami (iqtisodiy ko‘rsatkich- larni, konstruktorlik yechimlarini, texnologik jarayon hujjatlarini, patentlami, ilmiy-texnik tavsiyalar kabilami) to‘playdi, ulami bir tizimga keltiradi va o‘rganadi. O‘rganish jaurayonida obyektda bajariladigan funksiyalami aniqlab chiqadi va shu funksiyalaming asosiy, yordamchi yoki nokerak ekanligini belgilash bilan birga har bir f'unksiyaning bajarlishi uchun ketadigan xarajatlar miqdorini ham (sarf qilinadigan vaqtda, pulda) aniqlaydi.
FQTning shu bosqichida bajariladigan funksiyalaming tarkibiy tuzilishi va nokerak funksiyalami bartaraf qilishning samaradorlik ko‘rsatkichlari ham aniqlanadi. Axborotlaming tarkibi, ulardan foydalanish tartibi, uni kimlar amalga oshirishi ham aynan shu bosqichdf ko‘rsatib beriladi. Tegishli axborotlar yig‘ilib, ular bir tartibga keltirilgandan keyin FQT ni boshlash mumkin.
Uchinchi bosqich - analitik bosqich bo‘lib, bunda to‘plangan ma'lumotlar keraklilik darajasiga qarab guruhlashtiriladi (eng asosiy, asosiy, yordamchi, keraksiz) hamda ma'lumotlarga baho beriladi. Tahlil qilish bosqichida to‘plangan va bir tizimga kelgan axborot manbalariga asosan bajariladigan faoliyat bo‘lsa, ulardan ham eng xarajatdor faoliyat tanlab olinadi va FQT ni qo‘llash shu faoliyatga tadbiq qilishdan boshlanadi. Shunday qilib, korxonaning yoki tahlil qilinayotgan obyektning takomillashuvi uchun FQTning ahamiyati beqiyos ekanligi ko‘rinib turibdi.

• 
  to‘itinchi bosqich — ijodiy bosqich bo‘lib, bunda vazifalar yechimi bo‘yicha takliflar ishlab chiqilishi, oldingi bosqichlarga moslashtirilishi, keraksiz funksiyalami likvidlash, bir qancha funksiyalar va obyekt bo‘yicha xarajattami qisqartirishdan iborat;
  
• 
  beshinchi bosqich - izlanuvchanlik bosqichi bo‘lib, bunda ma'lumotlami muhokama qilish, izlanish, kompleks baholash hamda ijodiy bosqichda qayta ishlangan takliflami saralash, eng maqbul variantlami ishlab chiqarishga joriy qilishdan iborat;
  
• 
  oltinchi bosqich - tavsiyalar berish bosqichi bo‘lib, bunda funksional qiymatli tahlil o‘tkazayotganlar oldingi bosqich natijalari va takliflaridan kelib chiqib yakuniy qaromi qabul qilinishi lozim bo‘ladi. Funksional qiymatli tahlil natijalarini muhokama qilish va rasmiylashtirish hamda tavsiyalaming reja grafiklarini to‘g‘rlashlardan iborat bo‘ladi;
  

• yettincht nosqichqa reja - e^rafik loykialaihaltrsciiqlash to‘g ‘ri- sidagi tavsiyalomi kiritish hamda uni bajariah ishtorini olib borish.
Ketajakdo ushbu taSlilni boroha bosiohl^ari bilan omotiyotga joriy qilish O‘zbekiatondo nafaqat makro, balki mikrorktiso- diyotning tez aur’arlor biton rivojtamagi uohun eng muhim doaroklordan biri boiadi. BuuSo albatta, bir guruh olimtor tovsiyaai yoki bir-ikki firmaga uning usullarini joriy qilisg bilan ohegoralanib qolmaslik kerak. Bu davlor ahamiyotika molik mosota. Buni ohet mamtokatlar tojribasi ham isbotlab turibdi.
FQT merodotokiyoaini juda ko‘p yo‘notishtar bo‘yioha iagtab 011^1^1 lozim. Xuauaon, boshqaruv, ishlob ohiqarish (homma qirrolari bilan), xizmat kabi yo‘notishtar ko‘zda rutitmoqdo. Bu ketajokda mahsulot, ish, xizmat sifatini oagirisg, utor bo‘yioho ^Sifatning muttaq daratasiga» ^^‘^‘11 uohun asosiy omil bo‘lib xizmot qitadi.