O’zbekistan respublikasi

GEN ORTALIQTIŃÓZ ARA TÁSIRI
Qanday qilip gen hám ortaliq bir birine tásir qiladi.
Biziń shaxsiyatimiz tek ǵana genlerimizdińónimi ekenligin boljaw qila alamizba? Genler – óz ózlerin tártipke saliwshilar . Jaǵdayǵa qaramastan bir qiyli nátiyjege alip bariwshi háreket qilǵannan kóre genler reakciyaǵa kirisedi. Genler ómir tájiriybeniń tiykarǵI dep aytiw tuwri,lekin kóbirek aniǵI olar óz ara tásir kórsetedi. Olardiń nátiyjesi shaxsiy parqlarǵa ne sebep bolǵan? Násillik hám tájiriybe hám tán kelmeydi. Ata-analar hám ózleriniń balalarǵa túrli múnásebette boliwi múmkin, biri jazalanadi, basqasi bolsa yaq. Bunday jaǵdayda balaniń tábiyati ata-ananiń tárbiyasi óz ara tásir kórsetedi. Eske salinatuǵin baylanislar bizge túsindiriwge járdem beredi. Nege bir qiyli túrli shańaraqlarda er jetken egizekler ata-analardiń aldinǵI múnasebetiniń ajayip uqsasliq sipatinda esleydi. Derlik bir qiyli ata-analarda bolǵani siyaqli. Egizekler usili. Uqsas belgilerdiń egizeklerde rawajlanip bariwin úyreniwden ibarat. Belgili adamda egzekler eki qiyli boladi. Ayirim hallarda bir emes, bálkim eki (ayirim jaǵdaylarda úsh hám tórt) tuqim kletka rawajlanadi. Egizekler bir tuqim kletkedan hám hár qiyli tuqim kletkadan rawajlanadi. Bir tuqim kletkadan rawajlanǵan egizekler bir jinisli hám biri-birine uqsas boladi. Egizekledi úyreniwshi pán gemellologiya esaplanadi. Tábiyiy ayiriwprocessinde mutatciya organizmlerdiń maslasiw processi esaplanadi. Ol socialliq hám tábiyiy pánler menen baylanisadi.
Instinkt túsiniginiń mazmuni. Usi júz jilliqtiń waqtinda SHarliz Darvinniń evolyuciya nazariyasi tásiriniń asip barǵani barliq qulq túrleriniń instinktler kórinisinde sáwleleniwin qabil qiladi. Instinikt sipatinda sáwlelendiriw ushin Ulıwma xaliq usi túr arasinda turǵan modelge iye boliwi artirilmaǵan boliwi kerek. Soǵan uqsas hulq haywanat dúniyasiniń basqa túrleri wákiline tán. Instinik nazariyasi adam háreketindegi sebeplerdi túsindirip beriwdińústinen shiqpaǵan halda , biraq oniń tiykarǵI bolatuǵin qiyali genleri usi túr ushin tán bolǵan hulqti támiyinleydi, bul bolsda júdá zárúr. Instinktler – haywanniń tabiyiy talaplarin qandiriw ushin quramali tuwma háreket. Rus zoo-psixologi V.A.Vanger urǵashi órmekshiniń qolaysiz instinktler sharayatinda oniń háreketlerin gúzetken hám súwretlep Bergen. Francuz izertlewshisi K.Favriy erkek hárreniń bir qáliptegi maqsetke muwapiq bolmaǵan háreketin gúzetken. Favriy háreniń uyasi aldindaǵI shegirtkeniń qirq márte shetke súyrep hám hárre qirq márte oljasin tawip o9ni alip kiriw ushin uyasin teksergen. Bul misallar instinkttiń sheklengenligin kórsetedi. Instinktiv belgili shárt-sharayatlarǵa baylanisli boladi.
Qorǵaniw instinktti-haywan óz ómirin hám amanliǵim saqlaw háreketlerinde sáwlelenip ol eki kóriniste boladi. 1. Dushpanǵa hújim qiliw; 2. Ózin qorǵaw;
Násil qaldiriw instinktti – ata-analiq instinktti sipatinda kórinip , násil áwlad ushin ǵamxorliq qiliw oni belgili waqitqa shekem awqat penen támiyinlew, qáwip qáterden saqlaw, óz násiliniń keleshegi haqqinda ǵamxorliq qiladi. Toda bolip jasaw instinktti bul instinct haywanlardiń túrli usillar menen óz ara baylanis qiliwda túrli formada birlesip, pada bolip jasawinda payda boladi.
Belgili hárreler uyasinda bir ana hárre, bir neshe onlaǵan erkek bir neshshe júzlegen hárreler, jumisshi hárreler boladi. Jumisshi hárrelerdiń háreketleri júdá quramali. Instinkttiv háreketler tuwma hám násilden násilge ótetuǵin sanasiz háreketler bular aqil menen oylap islenetuǵin háeketler emes. Demek instinktler barqulla bir formada jórinetuǵin háreketler, biraq instinktler sharayatqa baylanisli ózgeriw múmkin.