O‘zbekiston bank tizimining tashkil topishi va rivojlanishi

Valyuta riski – tomonlar o‘rtasida tashqi savdo vakredit shartnomalarini imzolash jarayonida to‘lov vositasisifatida foydalaniladigan valyuta kursining o‘zgarishitufayli vujudga kelishi mumkin bo‘lgan yo‘qotishdir.Odatda valyuta kursi bahosining tushishi natijasida
eksportyor va kreditor zarar ko‘radi, to‘lov valyutasi
kursining oshishidan esa importyor va qarzdor moliyaviymablag‘larini yo‘qotadi.Xalqaro hisob-kitoblarda valyuta riskidan ko‘rilishimumkin zararlarni oldini olish maqsadida himoyakelishuvi to‘g‘risida shartnoma shartlari joriy etiladi, bushartlar eksporter va importer o‘rtasida tuziladiganshartnoma va kontraktlarda ko‘zda tutiladi. Bretton –
vudse valyuta tizimi inqirozigacha bo‘lgan davrda va oltin
pariteti bekor qilinguncha oltin kelishuvlari qo‘llanilar edi,bunda to‘lov vositasining pariteti oltinga nisbatano‘zgaradigan farq summasi proporsional ravishda to‘labberilgan.
Valyuta kelishuvi – eksporter va importeriga to‘lovvositasining qadrsizlanishidan himoya qilish bo‘lib, to‘lovvalyuta kursining o‘zgarishi natijasida vujudga keladiganfarqni proporsional tarzda to‘lab berish haqidagikelishuvdir.
Akkreditiv. Xalqaro hisob-kitoblar ichida akkreditivjuda ko‘p qo‘llaniladigan pul o‘tkazmalarining shaklihisoblanadi. Akkreditiv bilan hisob-kitobda importerbenefitsarning nomiga akkreditiv ochish yuzasidantopshiriq beradi, akkreditiv summasi benefitsarningtovarlaretkazib berganligi yoki xizmatlarni ko‘rsatganliginitasdiqlovchi hujjalari asosida uning hisobiga o‘tkaziladi
Bank o‘tkazmalari. Xalqaro hisob-kitoblarda banko‘tkazmalari asosan eksporter va importer o‘rtasidagiiqtisodiy aloqalar doimiy xarakterga ega bo‘lganda,ularning moliyaviy holati bir-biriga to‘liq ma’lum bo‘lgandava tegishli darajadagi ishonch mavjud bo‘lsagina joriyetiladi.
6. O‘zbekiston banklarida xalqaro valyuta
munosabatlari
O‘zbekiston tijorat banklari mustaqillik yillarida judako‘p xorijiy mamlakatlarning banklari bilan qator valyutalioperatsiyalarni amalga oshirishni yo‘lga qo‘ydi.O‘zbekistonda xalqaro valyuta munosbatlari tegishliqonun va me’yoriy hujatlar bilan tartibga solinadi.Jumladan, O‘zbekiston Respublikasining “Valyutanitartibga solish to‘g‘risida”gi Qonuni shular jumlasidandir.Ushbu qonun 1993 yil 7 mayda qabul qilingan bo‘lib, ungaqator qo‘shimcha va o‘zgarishlar kiritilgan.
O‘zbekistonda xalqaro valyuta operatsiyalari tijoratbanklari tomonidan amalga oshiriladi. Ushbu banklarMarkaziy bankning bosh litsenziyasiga ega bo‘lib, ular:– O‘zbekiston Respublikasi hududida ochiq valyutamavqie limiti doirasida chet el valyutasini sotib olish vasotish bo‘yicha, shu jumladan, hosila moliyaviy vositalarasosida chet el valyutasini sotib olish va sotish bo‘yichabevosita o‘zaro, o‘z mijozlari bilan hamda valyuta birjalariorqali, shuningdek xalqaro bozorlarda operatsiyalarniamalga oshirish;
– O‘zbekiston Respublikasining banklarida va chet elbanklarida vakillik hisobvaraqlariga hamda boshqahisobvaraqlarga ega bo‘lish;
– naqd chet el valyutasini hamda chet el valyutasidagito‘lov hujjatlarini jismoniy shaxslardan sotib olish vaularga sotish operatsiyalarini amalga oshirish uchunayirboshlash shoxobchalarini ochishga haqli hisoblanadi.

1.