O’zbekiston iqtisodiyotini rivojlantirish konsepsiyasida yoritilgan eng muhim muammolardan biri, bu mamlakatning boy mineral-xomashyo resurslaridan rasional va kompleks foydalanishdir

3.rasm Harorat ko’tarilganda magniy bug’larining xajmining ΔV_Mg o`zgarishi.

4.rasm. Magniyni cho’yanga quyish uchun furma:
1- magniy bug`larini chiqarish uchun teshiklari bo’lgan bug`lanish xonasi; 2-yuk ko’taruvchi kuvur; 3-kanal; 4-po`lat armatura( refrakter koplama bilan koplangan); 5flanets

5.rasm Cho’yanni magniy koksi bilan desulfuratsiya o`rnatish sxemasi:
1-to’rt tomonlama zanjirli lift; 2-po`lat ballast; 3-po`lat val; 4-mikser turli kovsh; 5grafit novda; 6-cho’yan; 7-magniyli koks; 8-grafit kolokol.
Rasm bo’yicha. 6 magniy o`z ichiga olgan chang simining nomogrammasi amaliy ish uchun kulay rasmda taqdim etiladi. Misol uchun, cho’yan 0,02% oltingugurt boshlang`ich miqdori va yakuniy miqdori 0,005% magniy solishtirma sarfi 0,62 kg/t cho’yan bo’lishi kerak, yoki kovsh ~ 1900m chang sim (1 m sim 35 g magniy miqdori bilan kiritilishi lozim; o’rtacha kovsh to’ldirilishi 105 t).
Soda yordamida cho’yanni tozalash bo’yicha yaxshi natijalarga erishish mumkin:
Na<sub>2</sub>CO<sub>3</sub> + 2[S] + [S] = Na<sub>2</sub>S + ZCO<sub>2</sub>.
Shu bilan birga, atmosferaga soda bilan ishlov berishda ko’p miqdorda uchuvchi moddalar chiqariladi (shu jumladan, Na<sub>2</sub>O bug’langan, Na<sub>2</sub>CO<sub>3</sub> soda eritilgan metall bilan reaksiyaga kirishganda hosil bo’ladi). Ushbu usul yaxshi ishlaydigan changni yig`uvchi qurilmalar bilan jixozlangan dastgohlarning mavjudligini talab qiladi. Natriy birikmalarini qayta ishlash texnologiyasi o`zlashtirilishi kerak.

6.rasm Ilich nomidagi Mariupol metallurgiya kombinatida cho’yanni desulfuratsiyalashda magniy o`z ichiga olgan chang simining okiq jadvali. (105-t kovsh)
1.2.3. Pechdan tashqari cho’yanni fosfordan tozalash.
Suyuq cho’yandan fosforni yo’qotish uchun odatda ohak va plavik shpati yoki soda yoki kislorod oqimida puflanadigan ohak bilan okalin prokati (yoki temir rudasi) aralashmasi ishlatiladi. Temir oksidi va ohak aralashmalari bilan ishlov berishda reaksiya bilan boradi.
2[P] + 3CaO + 5FeO = 3CaO • P₂O₅ + 5Fe.
Soda reaksiyasi bilan ishlov berishda quyidagicha (rasm. 7)
4[P] + 5Na₂CO₃ = 5Na₂O • 2P₂O₅ + 5C.

7.rasm Kukun purkash orqali va kukunsiz cho’yanni soda bilan defosforatsiyalash sxemasi:
1 – cho’yan tashuvchi kovsh; 2-qopqoq; 3-konveyer (shamolsiz reagentlarni yetkazib berish); 4-ta’minlagich; 5-soda uchun bunker; 6-shkala uchun bunker; 7-havo monagnetateli; 8 – yuklovchi bunker; 9-namuna olish va haroratni o’lchash uchun qurilma; 10-vanalarni ko’tarish uchun kurilma; 11-kislorodni kiritish uchun furma; 12-kukunni purkash uchun furma; 13-changni olish uchun zont; 14-metall; 15shlak
Tajriba shuni ko’rsatdiki, cho’yanni kremniy tarkibida temir oksidi va soda qo’shilishi effektiv oksidlanishiga olib keladi:
[Si] + 2 FeO = Si 0₂ + 2 Fe,
[Si] + Na₂CO₃ = Na ₂O • SiO₂ + C,
[Si] + 2 Na₂CO₃ = 2 Na ₂0 • SiO₂ + 2CO
Cho’yanning fosforsizlantirish jarayoni faqat kremniy chiqarilgandan keyin boshlanadi. Shuning uchun, barcha hollarda, fosforsizlantirish operatsiyalaridan oldin kremsizlantirish amalga oshiriladi.
Suyuq cho’yanning joriy etilgan fosforsizlantirish texnologiyasini tashkil etishga misol qilib, biz Poxang (Janubiy Koreya) zavodining tajribasini misol kilib keltiramiz, unda cho’yanni dastlabki qayta ishlash bo’yicha maxsus dastgox (SPOCH) tashkil etildi. Natijada,tarkibida 0,02% dan kam P bo’lgan cho’yan olinadi.
Domna pechidan cho’yanni chiqarishda pech og`zida cho’yanni kremniysizlantirish (0,15 % Si dan kam) amalga oshiriladi. Flyus sifatida SPOCH da ohak, shpat, aglomeratsiyalangan ruda foydalaniladi. (8 va 9 rasm)