O’zbekiston milliy universiteti
Download 0.71 Mb. Pdf ko'rish
|
fahmfarosataql birligining shaxs tarbyasidagi ahamiyati.
- Bu sahifa navigatsiya:
- XULOSA
- FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR. Rasmiy hujjatlar
- O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti I.A. Karimov asarlari
- 1. Kitob va turkum nashrlar
- 2. Dissertatsiya va dissertatsiya avtoreferati
- Xorijiy adabiyotlar
III-Bob bo’yicha xulosa Birinchidan, shaxsda fahm-farosat, estetik didni, san‟atni tushunish qobiliyatini tarbiyalash, undan ma‟naviy bahra olish imkoniyatlarini kengaytirish, ezgulik, go„zallik fazilatlarini ma‟naviy-axloqiy qiyofasida shakllantirish muhim vaziflardan biridir. Ikkinchidan, yoshlarning intellektual qobiliyatlari, kasbiy malakasi, ma‟nan va ruhan barkamollik kabi ijtimoiy sifatlari butun jamiyatning rivojlanish darajasiga ijobiy ta‟sir ko„rsatadi. Uchinchidan, mamlakatimiz ijtimoiy-ma‟naviy hayotini tubdan yaxshilash, madaniyat, ma‟rifat, axloq, ayniqsa estetika bilan bog„liq muammolarning ilmiy- nazariy yechimini topish masalalari bevosita va bilvosita ta‟lim-tarbiya jarayonlariga, ayniqsa, yoshlarni tarbiyalash ishlarini takomillashtirish, shaxsda axloqiy-estetik fazilatlarni shakllantirish masalasiga bevosita bog„liq.
81
To„rtinchidan, shaxsda fahm-farosat-aql birligini tarbiyalash orqali hayotga bo„lgan ongli munosabatni shakllantirish, ularga atrofimizda bo„layotgan voqea- hodisalarga dahldorlik hissini oshirish zamon talabidir. XULOSA
Dissertatsiyaning umumiy mazmunidan kelib chiquvchi qisqa ilmiy-nazariy xulosalar quyidagilardan iborat: Birinchidan, yoshlar tarbiyasida milliy ma‟naviy-axloqiy kamolotning tadrijiy rivojini ta‟minlash, uning g„oyaviy asoslarini takomillashtirish va amaliy jihatdan faollashtirish. Bu borada, eng avvalo, Sharq va G„arb faylasuflarining ijtimoiy axloqqa oid ma‟naviy merosi va g„oyalarini yangicha talqin qilish, rivojlanayotgan jamiyatlarda, jumladan, O„zbekistonda jamiyat ma‟naviy muhitini barqaror rivojlantirib borish va uning shaxs kamolotidagi ta‟sirini oshirish konsepsiyalarini uyg„unlikda anglash.
rivojlanib borayotgan mamlakatlar tarkibiga kiradi. Chunki 18 yoshgacha bo„lgan yoshlar umumiy aholining taxminan 40 foizini, 30 yoshgacha bo„lganlar esa 64 foizini tashkil etadi. Yurtimizda yashayotgan yoshlar kamoloti masalasiga nafaqat ota-onalar, balki mamlakat fuqarolari, jamiyatimizning burchi sifatida qarashi uning nihoyatda jiddiy ekanligidan dalolat beradi. Zero, yoshlar bugungi niyatlarimizni ertaga
ro„yobga chiqaradigan, mamlakat taraqqiyotini ta‟minlaydigan, har bir sohada o„z iqtidori va iste‟dodini to„la-to„kis namoyon eta oladigan avlod sifatida shakllanishi zarur.
Yoshlarda fahm-farosatni takomillashtirib borish jamiyat ijtimoiy taraqqiyoti va unda shaxs faolligi muammosini ijobiy, to„liq hal etishda muhim o„ringa ega. Uchinchidan, jamiyat ijtimoiy qiyofasining shakllanish jarayoni ma‟naviy- axloqiy muhit ta‟siri doirasidagi axloqiy ong, axloqiy xatti-harakat, ijtimoiy faoliyat, ijtimoiy-siyosiy muloqot va axloqiy munosabat hamda o„z-o„zini anglash bilan amalga oshiriladi, zero, vatanimiz kelajagi, xalqimiz oldida turgan ulkan maqsadlarga erishish, avvalo, ma‟naviy-axloqiy jihatdan yetuk shaxslarga,
82
ularning axloqiy kamolotiga bog„liqdir. Insoniyat taraqqiyotining har bir davrida ma‟naviy barkamollik masalasiga alohida e‟tibor qaratilgan, chunki aynan ma‟naviy-axloqiy kamolot insonning ruhiy poklanishi, axloqiy ong va axloqiy hissiyotlarga ega bo„lishi, halol va pok yashashi, mustahkam e‟tiqodga ega bo„lishiga sabab bo„ladi. To‘rtinchidan, Shaxsning axloqiy faolligini ta‟minlash ijtimoiy ong shakllari va ijtimoiy taraqqiyot uyg„unligiga xizmat qiluvchi fuqarolik institutlari faoliyatini kuchaytiradi, jamiyat ma‟naviy-axloqiy muhitining demokratik rivojlanish asoslarini ishlab chiqish, nodavlat va notijorat tashkilotlari va jamoat birlashmalari ta‟sir doirasini kengaytirish taqozo etiladi. Fuqarolik institutlarining o„zaro ma‟naviy hamkorligi kelajagimiz poydevori bo„lmish yoshlar dunyoqarashi va ijtimoiy faoliyatiga ijobiy ta‟sir qilib qolmay, ular qalbi va ongiga boy ma‟naviy merosni singdirishga, mamlakatda barkamol avlodni shakllantirishga ham xizmat qiladi.
omillarini yaratish jamiyatda ta‟lim tizimi taraqqiyotini kafolatlovchi mustaqil tafakkurli shaxslar kamolotiga xizmat qiladi. Bugungi murakkab davrda ogohlik, sezgirlik, hushyorlik har qachongidan ham muhim ekanligi jamiyat ma‟naviy- axloqiy muhitini sog„lomlashtirish va barqarorlashtirish borasida bir qator amaliy ishlarning samaradorligini kuchaytirish zaruriyatini yuzaga keltiradi. Oltinchidan, shaxsning axloqiy faolligi natijasida takomillashib boradi. Bunda ulug„ ajdodlarimiz tomonidan ma‟naviy-axloqiy yetuklikka erishishga xizmat qilgan va tajribadan o„tgan, asrlar davomida shakllanib, sayqal topgan or- nomus, uyat, andisha, sharm-u hayo, ibo, iffat kabi yuksak axloqiy tushunchalar, axloqiy qadriyatlar milliy axloqiy mezonlar majmui – sharqona axloq kodeksining yuqoridagi dialektik birlik makonidagi funksional ahamiyatini o„rganish va undan foydalanish uslubiyatini yaratish benihoya muhimdir. Ushbu xulosalar asosida dissertatsiya natijalaridan foydalanish bo„yicha quyidagi tavsiyalar ishlab chiqilgan:
83
O„zbekiston televideniyasida yoshlarda fahm-farosatni tarbiyalashga qaratilgan teleko„rsatuvlarni ko„paytirish; Bosma elektron ommaviy axborot vositalarida yoshlar intellektual salohiyatini ko„tarishga yordam beradigan sayt va xabarlarni tashkil etish; Donishmandlarning yoshlarda fahm-farosatni shakllantiradigan hikmatli so„zlari asosida ommabop kitoblarni chop etish; Universitet qoshida talaba yoshlarda did, fahm-farosat va aql uyg„unligini tarbiyalashga ko„maklashuvchi to„garaklar tashkil etish.
84
Rasmiy hujjatlar:
1. O„zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi. – Toshkent: O„zbekiston, 2008.-40b. 2. “Talim to„g„risida” O„zbekiston Respublikasining Qonuni. 1997 yil, 29 avgust // O„zbekistonning yangi qonunlari. -Toshkent: Adolat , 1998. - № 17. -B.3-16. 3. “Kadrlar tayyorlash milliy dasturi to„g„risida” O„zbekiston Respublikasining Qonuni. 1997 yil, 29 avgust // O„zbekistonning yangi qonunlari. - Toshkent: Adolat, 1998. - № 18. -B.3-36. 4. “Yoshlar yili” Davlat dasturi to„g„risida” O„zbekiston Respublikasi Prezidentining Qarori. 2008 yil, 29 fevral. // Xalq so„zi. 2008. -1 mart. 5. “Barkamol avlod yili” Davlat dasturi. –Toshkent: O„zbekiston, 2010.- 80 b.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti I.A. Karimov asarlari: 1. Karimov I.A. O„zbekiston: milliy istiqlol, iqtisod, siyosiy, mafkura.T.1.-Toshkent: O„zbekiston, 1996.-364 b. 2. Karimov I.A. Bizdan ozod va obod Vatan qolsin. T.2. -Toshkent: O„zbekiston, 1996.-364 b. 3. Karimov I.A. Vatan sajdagoh kabi muqaddasdir. T.3. -Toshkent: O„zbekiston, 1996.-366 b. 4. Karimov I.A. Bunyodkorlik yo„lida .T.4. -Toshkent: O„zbekiston, 1996.-349 b. 5. Karimov I.A. Yangicha fikrlash va ishlash–davr talabi. T.5. - Toshkent: O„zbekiston, 1997.-384 b.
85
6. Karimov I.A. Biz kelajagimizni o„z qo„limiz bilan quramiz.T.7. – Toshkent: O„zbekiston, 1999.- 410 b. 7. Karimov I.A. Ozod va obod Vatan, erkin va farovon hayot –pirovard maqsadimiz. T.8. –Toshkent: O„zbekiston, 2000. -528 b. 8. Karimov I.A. Vatan ravnaqi uchun har birimiz mas‟ulmiz . T.9. - Toshkent: O„zbekiston, 2001.-432 b. 9. Karimov I.A. O„zbek xalqi hech qachon, hech kimga qaram bo„lmaydi. T.13. -Toshkent: O„zbekiston, 2005.-448 b. 10. Karimov I.A. Inson, uning huquq va erkinliklari-oliy qadriyat. T.14. - Toshkent: O„zbekiston, 2006. – 280b. 11. Karimov I.A. Jamiyatimizni erkinlashtirish, islohotlarni chuqurlashtirish, ma‟naviyatimizni yuksaltirish va xalqimizning hayot darajasini oshirish-barcha ishlarimizning mezoni va maqsadidir. T.15.-Toshkent: O„zbekiston, 2007.-320 b. 12. Karimov I.A. Mamlakatni modernizatsiya qilish va iqtisodiyotimizni barqaror rivojlantirish yo„lida. T.16. -Toshkent: O„zbekiston, 2008.-368 b. 13. Karimov I.A. Yuksak ma‟naviyat-engilmas kuch. -Toshkent: Ma‟naviyat, 2008. -176 b. 14. Karimov I.A. Mamlakatimizda demokratik islohotlarni yanada chuqurlashtirish va fuqarolik jamiyatini rivojlantirish konsepsiyasi. –Toshkent: O„zbekiston, 2010. - 56 b.
1.1.Abdulla Avloniy. Turkiy guliston yoxud axloq. –Toshkent: O„qituvchi, 1992. –160 b.
1.2.Abdulla Sher. Axloqshunoslik. –Toshkent: O‟zbekiston faylasuflar milliy jamiyati nashriyoti 2010.- 327 b. 1.3.Abdulla Sher, Bahodir Husanov.Estetika. T. O‟zbekiston Faylasuflari Milliy jamiyati 2010.
86
1.4.Abu Abdulloh Muhammad Ibn Ismoil Al-Buxoriy. Hadis.4- kitob. – Toshkent: Qomuslar Bosh tahririyati, 1996. -527 b. 1.5.Abu Nasr Forobiy. Fozil odamlar shahri.-Toshkent: Abdulla Qodiriy nomidagi xalq merosi rashriyoti, 1993. -223 b. 1.6.Abu Nasr Forobiy. Fazilat, baxt-saodat va kamolat haqida .-Toshkent: Yozuvchi, 2001.-64 b. 1.7.Avesto.Tarixiy – adabiy yodgorlik / Asqar Mahkam tarjimasi. – Toshkent: Sharq, 2001.-384 b. 1.8.Avesto. Yasht kitobi / M.Isxoqov tarjimasi.-Toshkent: Sharq, 2001.- 128 b. 1.9.Al-Faqih Abu Lays As-Samarqandiy. Tanbehul-g„ofiliyn. Birinchi kitob. – Toshkent: Abdulla Qodiriy nomidagi xalq merosi nashriyoti, 1994. -112 b.
1.10Aliqulov X. Gumanistik meros va shaxs ma‟naviy kamoloti.-Toshkent: Falsafa va huquq instituti nashriyoti, 2006. -60 b. 1.12.Aliqulov X., Ro„ziev R., Nosirov va boshq. Homiylik va saxovat-eng oliy qadriyat. - Toshkent: Falsafa va huquq instituti nashriyoti, 2006. -34 b. 1.13.Amir Temur o„gitlari. To„plam / Tuzuvchi B. Ahmedov. – Toshkent: Navro„z, 1992.-64 b. 1.14.Arastu. Сочинения. В 4 т-х. Т.1. – М.: Мысль, 1976. – 550 с. 115.Arastu. Poetika. – Toshkent: G„.G„ulom nomidagi adabiyot va san‟at nashriyoti, 1980.-150 b. 1.16.Axloq-odobga oid hadis namunalari.-Toshkent: Fan, 1990. -170 b. 1.17.Ahmad Yassaviy. Devoni hikmat. -Toshkent: Nashriyot matbaa birlashmasi, 1992. -207 b. 1.18.Bobomurod Ahmadjon. Islom odobi va madaniyati. – Toshkent: Cho„lpon, 1995.–176 b. 1.1.9.Bozorov O, Xudoyqulov A. Axloqiy qadriyatlar va islom.-Samarqand Zarafshon, 1992.-64 b. 1.20.Борев Ю.Б. Эстетика.-4-е изд. доп. –М.:Политиздат, 1988.-496 с.
87
1.21.Buyuk siymolar, allomalar (O„rta Osiyolik mashhur mutafakkirlar va donishmandlar). – Toshkent: Abdulla Qodiriy nomidagi xalq merosi nashriyoti, 1995. –204 b. 1.22.Бычков В.В. Эстетика. -М.: Аспект-пресс, 2002. - 346 с. 1.23.Tafakkur gulshani .-Toshkent: G„.G„ulom nomidagi adabiyot va san‟at nashriyoti, -1981. -584 b. 1.24.Гармонический человек. Из истории идей о гармонически развитой личности. – М.: Искусство, 1965. – 322 с. 1.25.Голубева Г.А. Этика. Учебник.-М.: Экзамен, 2005.-320 с. 1.26.Гусейнов А.А., Апресян Р.Г. Этика. Учебник.–М.:Гардарики, 2004.-472 с. 1.27.Jumaboev Y. O„zbekistonda falsafa va axloqiy fikrlar taraqqiyoti tarixidan.-Toshkent: O„qituvchi, 1997.-183 b. 1.28.Jo„raev N. Yangilanishlar konsepsiyasi: Yaratilishi, evolyusiyasi va amaliyoti. -Toshkent: Manaviyat, 2002. -80 b. 1.29.Ziyomuhammedov B. Komillikka eltuvchi kitob.-Toshkent: Turon- iqbol, 2006. -351 b. 1.30.Ibrohimov A. va boshqalar. Vatan tuyg„usi. -Toshkent: O„zbekiston, 1996.-396 b. 1.31.Imomnazarov M. Milliy manaviyatimiz nazariyasiga chizgilar.- Toshkent: Sharq, 1998.-240 b. 1.32.Islom, tarix va ma‟naviyat. – Toshkent: Meros, 2000. – 112 b. 1.33.Инжил. – Стокгольм: 1992.-296 б. 1.34.Каган М.С.
Эстетика как
философская наука.
–Л.: СПб.Ленинградск. ун-т, 1987. -466 с. 1.35.Каган М.С. Философская теория ценностей. -СПб., Питер.1997. - 544 с.
1.35.Кант И. Сочинение. 6 т-х. Т.4. Часть 2. Метафизика нравов. – М.: Мысль, 1965. – 478 с. 88
1.36.Komilov N. Tasavvuf yoki komil inson axloqi. Birinchi kitob. - Toshkent: Yozuvchi, 1996. -272 b. 1.37.Komilova M., Abidova S. Milliy axloqiy qadriyatlar va ularning tarbiyaviy ahamiyati. -Toshkent: Fan, 2000. -20 b. 1.38.Культура. Нравственность. Человек. – Тошкент: Фан, 1991. – 98 с. 139.Лармин О.В. Эстетический идеал и современность. – М.: Искусство, 1984. – 202 с. 1.40.Курбанмамадов А. Эстетическая доктрина суфизма. –Душанбе: Дониш, 1987. – 108 с. 1.41.Mamajonov B., Qodirov K. Manaviyat jilolari. -Toshkent: Qatortol- Kamolot, 1998. – 192 b. 1.42.Mahmud Sattor . O„zbek udumlari .-Toshkent: Fan , 1993. - 220 b. 1.43.Mahkamov U. Axloq – odob saboqlari. – Toshkent: Fan, 1994. – 134 b. 1.44.Mahmudov T., Olimov Ya. O„zbekiston san‟atida inson omili. – Toshkent: G„.G„ulom nomidagi adabiyot va san‟at nashriyoti, 1988. – 196 b.
1.45.Mahmudov T. Mustaqillik va manaviyat. O„zbekiston Respublikasi Prezidenti I.Karimov asarlari asosida. – Toshkent: Sharq, 2001.-160 b. 1.46.Mahmudov T. Komillik asrorlari: Hayotiy hikmatlar .-Toshkent: Adolat, 2006. -96 b. 1.46.Mahmudov K. Turmush ziynati.-Toshkent:O„qituvchi, 1991.-207 b. 1.47.Mahmudova G. Jadidizm va Turkistonda axloqiy-estetik fikr taraqqiyoti.-Toshkent: Davr-press, 2006. -116 b. 148.Mashriqzamin – hikmat bo„stoni. - Toshkent: Sharq, 1997. -400 b. 1.49.Ma‟naviy kamolot omillari /Akademik E.Yu. Yusupov tahriri ostida. - Toshkent: Universitet, 1995.- 64 b. 1.50.Musurmonova O. Ma‟naviy qadriyatlar va yoshlar tarbiyasi.- Toshkent: O„qituvchi, 1996. -192 b . 1.51.Navoiy Alisher. Hikmatlar. –Toshkent: Sharq, 2006. -224 b.
89
1.52.Navoiy Alisher. Mahbub ul-qulub (Qalblar sevgilisi). – Toshkent: G„.G„ulom nomidagi adabiyot va san‟at nashriyoti, 1983. -112 b. 1.53.Nazarov Q.N. Aksiologiya: qadriyatlar falsafasi.- Toshkent: Ma‟naviyat, 1998. -121 b. 1.54.Радугин А.А. Этика. - М.: Центр, 2003.-224 с. 1.55.Falsafa asoslari / Tuzuvchi va masul muharrir: Q.Nazarov.-Toshkent: O„zbekiston, 2005. -384 b. 1.56.Falsafa: O„quv qo„llanma / E.Yu.Yusupovning umumiy tahriri ostida.- Toshkent: Sharq, 1999. -496 b. 1.57.Falsafa. Qomusiy lug„at / Tuzuvchi va mas‟ul muharrir Q.Nazarov. - Toshkent: Sharq, 2004.-406 b. 1.58.O„zbekiston milliy ensiklopediyasi. 12-tomlik. 1-3.- Toshkent: O„zbekiston milliy ensiklopediyasi Davlat ilmiy nashriyoti, 2006. - 712 b. 1.59.Qur‟oni karim. Tarjima va tafsir muallifi:Shayx Abdulaziz Mansur / Mas‟ul muharrir: Bahrom Abduhalimov. – Toshkent: Toshkent islom universiteti, 2007. – 624 b. 1.60.Husayn Voiz Koshifiy “Axloqi Muhsiniy”, O‟zbek Milliy insklopediyasi; Davlat ilmiy nashriyoti; - 2011 yil, 279-bet. 1.61.Husayn Voiz Koshifiy. Futuvvatnomai Sultoniy yoxud javonmardlik tariqati.-Toshkent: Abdulla Qodiriy nomidagi xalq merosi nashriyoti, 1994.-112 b.
2.1 Abdullaev Национальное своеобразие и основные факторы развития эстетической культуры: Автореф. дисс… д-ра филос.наук. – Ташкент, 1994. – 48 с. 2.2 AbdullaevT.U. Диалектика национальных и общечеловеческих ценностей в сфере быта: Автореф.дисс... д-ра филос.наук. –Ташкент, 1992.- 36с;
90
2.3 Mahmudova G.T.Turkistonda jadidchilik harakati va uning axloqiy- estetik fikr taraqqiyotiga ta‟siri:Falsafa fanlari nomzodi... diss. avtoref. – Toshkent, 1996.-18b; 2.4 Nurmatova M.A. Shaxs ma‟naviy kamolotida estetik va axloqiy qadriyatlar uyg„unligi muammosi. Avtoref. Fa.fan.dok. Toshkent 2011,48b 2.5 Husanov B.E. Shaxs va jamiyat munosabatlarida go„zallikning namoyon bo„lish xususiyatlari: Falsafa fanlari nomzodi... dis. avtoref. – Toshkent, 2002.-16 b;
3.1 Abdullaeva N. Fuqarolik jamiyati taraqqiyotida estetik tarbiyaning o„rni
3.2 Abdullaeva N Estetik did tarbiyasi.// Yoshlik .- 2010 № 12 25-26 b 3.3 Tulenova G. Milliy qadriyatlarning tarbiyaviy ahamiyati // Sog„lom avlod uchun. – 1998. - № 4. – B. 4 – 5. 3.4 Shermuhamedova N. Ma‟naviy barkamollik // Ta‟lim.- 2009. -12 iyun № 23 (140) 3.5 Hasanov A. Yoshlar va milliy qadriyatlar // Muloqot. – 2000. - № 3. – B. 14 – 15. 3.6 Yunusova N. Go„zallikning besh jilosi//Guliston.-1999, -1-son. -B.10- 11.
Xorijiy adabiyotlar: 4.1. Feagin Joe R. Racial and ethic relations. 2-ed. 1989. 4.2. Horowtz O. Ethic Groups in conflict. University of California Press. Berkley, Los Angeles, London. 1986. 4.3. Nash R. History as she writes//New society 1972. 3 .VII p. 230-231.
91
4.4. Price-Williams D. Cultural Psychology. In: Lindrey G. and E. Arinson (Eds). Handbook of social Psychology 3 rd ed. – New York. 1985. 5. Internet saytlariga havolalar
5.1. www. info.islom.uz
5.2. www.ziyonet.uz
5.3. www. ziyouz.com 5.4. www. region.uz 5.5. www.wordwidewar.ru Download 0.71 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
ma'muriyatiga murojaat qiling