O‘zbekiston oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi

Xom ashyo va tayyor mahsulotlar tavsifi

O‘zbekistonda spirt ishlab chiqarish uchun asosan donli xom-ashyolar ishlatiladi. Bularga arpa, javdar, makkajo‘xori, tariq, suli kabi boshoqli ekinlar kiradi.

Javdar, bug‘doy, arpa, suli O‘zbekiston Respublikasining hamma viloyatlarida etishtiriladi.
Boshoqdoshlar oilasi o‘simliklarining doni deyarli bir xil tuzilishga ega. Ular uchta asosiy qismdan: murtak, endosperm va qobiqdan iborat. Qobiq o‘z navbatida gul qavati va urug‘ qavatidan iborat. Gul qavati urug‘ qavatining ustida joylashgan bo‘ladi.
Turli botanik guruhga kiruvchi makkajo‘xori donlarini endospermaning shishasimon qismi hajmi bilan farqlanadi. Ushbu qismda kraxmal granulalari oqsillar bilan mustahkam «sementlangan» bo‘ladi. Shuning uchun ushbu granulalar ko‘p qirrali shaklga ega. Endospermaning kraxmalli qismidagi oqsildan iborat bo‘lgan to‘r yupqa va nozik, kraxmal granulalari esa yumaloq shaklda bo‘ladi
Donli ekinlar turli qismlarining o‘zaro nisbati (% mas. da) quyidagi jadvalda keltirilgan:

Donli ekinlar	Gul qobig‘i	Meva va urug‘ qavati	Aleyron qavat	Murtak	Endosperma
Javdar	0	11-15	11-12	2,5-3,3	70-75
Bug‘doy	0	4-7	7-10	1,5-3,0	83-85
Arpa	7-18	5-7	11-13	2,5-5,0	65-68
Suli	23-45	2,5-4,0	4-6	3-4	61-68
Makkajo‘xori	0	7-14	7-9	8-15	61-77