O‘zbekiston oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi

Makkajo‘xori. Donli xom ashyolar ichida makkajo‘xori doni spirt ishlab chiqarish uchun eng qulay hisoblanadi. Chunki unda nisbatan ko‘p kraxmal, kam kletchatka va ko‘p lipidlar bo‘ladi. Makkajo‘xori boshqa donli ekinlarga nisbatan 2-3 marta yuqori hosildorlikka ega.
Makkajo‘xori O‘zbekiston Respublikasining hamma viloyatlarida etishtiriladi.
Donlarda geksozalar (mannan, galaktan, glyukozalar) va pentozanlardan (ksilan, araban) tuzilgan gemitsellyuloza (polukletchatka) uchraydi. Gemitsellyuloza kletchatka bilan birgalikda hujayra devorini shakllantirishda ishtirok etadi. Petozanlar gummi (shilim)larning asosiy tarkibiy qismi bo‘lib hisoblanadi.
Makkajo‘xori donida suvda eruvchi azotli moddalarning miqdori kam bo‘lishi va aminokislotalar tarkibi bo‘yicha to‘laqonli emasligi sababli ushbu dondan achitqilarni ko‘paytirish uchun mo‘ljallangan sharbatga qo‘shimcha azotli ozuqa qo‘shishni talab qiladi.
Dondagi triglitseridlar miqdori nisbatan kam bo‘lib – 1,8 dan 2,5 % gacha uchraydi. Makkajo‘xorida – 5-7 %, sulida – 5-6 %, tariqda – 3,5-5 % moylar bo‘ladi. Moylarning taxminan 85 % murtakda, 12 % – aleyron qavatda va 3 % endospermda joylashgan. Moylar tarkibiga asosan to‘yinmagan kislotalar – linol, linolen va olein, to‘yinganlardan, asosan, palmitin kislotasi kiradi.
Kuldorlik don massasiga nisbatan 1,5-3,0 % ni tashkil etadi. Mineral moddalar, asosan, tashqi va gul qobiqda va murtakda uchraydi. Po‘stlog‘li donlarda: suli, arpa va tariqda kuldorlik nisbatan yuqori.
Pentozanlarning dondagi umumiy qismi 7-15 % ni tashkil qiladi. Sulida pentozanlar miqdori nisbatan yuqori bo‘lib 12-15 % ni tashkil qiladi. Arpada 9-13 %, javdarda esa taxminan 10 % pentozanlar bo‘ladi. Donlarda pektin moddalarining miqdori nisbatan kam bo‘ladi.
Etanolning ayrim fizik-kimyoviy ko‘rsatkichlari va rektifikatlangan spirt tavsifi
Quyida etanolning ayrim xususiyatlari keltirilgan.
1. Nisbiy zichligi:
d = 0,78927 mg/ml
d = 0,79067 mg/ml
2. 760 mm.sim.ust. da qaynash harorati: – 78,33^oC;
3. Muzlash harorati: – -114,3^oC;
4. Portlash harorati: – 12^oC;
5. 20^oC haroratda nisbiy issiqlik sig‘imi: – 2,39 kJ/(kgK);
6. Yonish issiqligi: –26665 kJ/kg
7. 20C haroratda bug‘lanish issiqligi – 910 kJ/kg
8. Erish issiqligi – 4,94 kJ/mol.
9. Dinamik qovushqoqligi (20^oC haroratda) η – 1,20 mPac
Rektifikatlangan spirtning tarkibi

Ko‘rsatkich	Rektifikatlangan spirt turlari
	Alfa	lyuks	Ekstra	Oliy toifada tozalangan	1 sort
Etanol konsentratsiyasi, % h., kamida	96,3	96,3	96,3	96,2	96,0
Sulfat kislotasi ishtirokida tozalikka tekshirish	Tozalikka barqaror
20C haroratda oksidlanishga tekshirish, daqiqa, kamida	20	22	20	15	10
Sirka aldegidiga keltirilgan aldegidlarning massaviy ulushi, suvsiz spirtda mg/l hisobida, ko‘pi bilan	2	2	2	4	10
3:1 nisbatdagi izoamil va izobutil spirtlariga keltirilgan sivush moylarining massaviy konsentratsiyasi, suvsiz spirtda mg/l hisobida, ko‘pi bilan	2	2	3	4	15
Sirka-etil efiriga keltirilgan murakkab efirlar konsentratsiyasi, suvsiz spirtda mg/l hisobida, ko‘pi bilan	10	10	10	30	50
Metil spirtining hajmiy ulushi, %, ko‘pi bilan	0,003	0,02	0,02	0,05	0,05
Kislotalarning massaviy konsentratsiyasi, suvsiz spirtda mg/l hisobida, ko‘pi bilan	12	8	12	15	20
Furfurol miqdori	Ruxsat berilmaydi