O‘zbekiston republikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi ulug‘bek hamdamov, abdug‘opir qosimov jahon adabiyoti

G‘arbiy Ovrupa qahramonlik eposi
 Eposning dastlabki namunalari zamonaviy Britaniya hududida 
yashagan kelt qabilalari tomonidan yaratilgan. V asr boshlarida kelt 
(irland) qabilalari Rim imperiyasining zaiflashganidan foydalanib, 
mustaqillikni qo‘lga kiritdilar. Ilk o‘rta asrlarda kelt qabilalari hayoti 
haqidagi xalq she’riyati negizida qahramonlik eposi shakllandi. Ep-
oslarni kuylovchilar 2 guruhga – lirik she’riyatni kuylovchi bardlar 
va epik she’riyat bilan shug‘ullanuvchi filidlarga bo‘lingan. Filidlar 
o‘z qissalarini nasrda bayon qilganlar, keyinroq ular “saga”(qissa) 
nomini olgan. Sagalarning ta’sir kuchini yanada oshirish uchun fi-
lidlar she’riy parchalar kiritganlar. 
Kelt eposining qahramonlik qissalari ulad qiroli Konxobar va 
uning jiyani Kuxulinning sarguzashtlariga bag‘ishlangan. Bizga-
cha ushbu qissalarning bir nechtasi yetib kelgan bo‘lib, “Usnex 
o‘g‘illarining quvilishi”, “Mak-Dato cho‘chqasi haqida qissa”, 
“Kualngendan buqa o‘g‘irlash”, “Kuxulinning Ferdiad bilan jangi”, 
“Kuxulinning xastaligi”, “Kuxulinning o‘limi” shular jumlasidan.
Qahramonlik eposi bilan bir qatorda maishiy, sarguzasht, fantas-
tik mavzularda ham qissalar yaratildi: “Beyli haqida qissa”, “Eta-
ynga muhabbat”, “Febelning o‘g‘li Branning suzishi”.
Qadimgi kelt(irland) eposi G‘arb adabiyotiga sezilarli ta’sir 
ko‘rsatdi, undagi syujet, obrazlardan keyingi davr adiblari unumli 
foydalandilar. 
Ingliz o‘rta asrlar adabiyoti. Hozirgi inglizlarning ajdodlari V 
asrda mamlakatga Ovrupa dan ko‘chib o‘tgan anglo-sakslar bo‘lib, 
qadimgi adabiy yodgorliklar Britan orollarini normannlar tomoni-
dan zabt etilishiga qadar (1066-yil) bo‘lgan muddatda yaratiladi. In-
gliz tilidagi adabiyotlar (ingliz adabiyoti degan tushunchaning o‘zi 
ham), asosan, anglosakslar nasroniylik dinini qabul qilganlaridan 

---

93
keyin paydo bo‘ldi. O‘sha paytlarda rohiblar xalq ichida yurib qah-
ramonlik doston (poema)larini yozib olganlar (ular ichida eng mash-
huri VII asrda qog‘ozga tushgan “Beovulf” asaridir). Qahramonlik 
dostonlaridan tashqari, ilk o‘rta asrlarda adabiyotning boshqa janr-
larida ham asarlar (diniy risola va traktatlar, ritsarlikning she’rlari, 
solnomalar) yaratila boshlandi.
XI-XII asrlarda Angliya hududini hozirgi fransuzlarning ajdod-
lari hisoblanmish normannlar bosib oldi. Begona til va madaniyat-
ning suqilib kirishi tufayli yuz bergan murakkab vaziyatlar oqibatida 
bu davrda ingliz adabiyoti uch tilda yaratila boshlandi: diniy adabi-
yotlar – lotin tilida, qadimiy solnomalar, rivoyatlar, qadim o‘tmish 
voqealari – ingliz tilida, she’r va dostonlar – fransuz tilida (ularning 
ko‘pchilik qismi bizgacha yetib kelgan). Angliya hududi normannlar 
istibdodidan qutilganidan so‘ng mamlakatda yagona milliy til – in-
gliz tili vujudga keldi (XIV asr).