O’zbekiston respublika oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi

Transportning ishini yanada yaxshilash yuk va yo’lovchilar tashishni tartibga
solishda kerakli resurslar bilan asoslashni taqozo qiladi.
Yuk hamda yo’lovchi tashish hajmi faqatgina milliy iqtisodiyotni va aholining
talablarigagina emas, balki shu talablarni qondirish imkoniyatlariga ham bog’liq. SHuning
uchun milliy iqtisodiyot istiqbolida yuk, yo’lovchilar tashishning rivojlanishi faqatgina talab
tomonidan emas, balki kerakli xarakatdagi transport vositalari, yoqilg’i va boshqa resurslar
tomonidan ham asoslanadi.
Yuk va yo’lovchilar tashishning rivojlanishi kerakli resurslar bilan asoslash jarayonida
harakatdagi transportga bo’lgan talab va ularni qondirish imkoniyatlari bilan aniqlanadi.
Transportning har bir turlariga bo’lgan talab tashilishi kerak bo’lgan yuk va
yo’lovchilarning hajmiga hamda xarakatdagi tarkibning texnik-ekspluatatsiya ko’rsatkichlariga
bog’liq.
Texnik-ekspluatatsiya ko’rsatkichlari xar bir transportning xususiyatiga qarab
aniqlanadi. Temir yo’l transporti bo’yicha texnik-ekspluatatsiya ko’rsatkichlariga quyidagilar
kiradi:
1. Vagonga to’g’ri keladigan statik va dinamik og’irlik.
2. Poezdning o’rtacha massasi (brutto, netto);
3. Yuk vagonining texnik va uchastka tezligi
4. Vagonning aylanish vaqti;
5. Lokomativning o’rtacha sutkalik yurishi(km)
6. Yuk vagonining o’rtacha unumdorligi.
Vagonning statik og’irligi (Nc) quyidagi formula bo’yicha aniqlanadi:
SP -yuklar xajmi;
K
v
-yuk ortilgan vagonlar soni.
Vagonning dinamik og’irligi xarakatdagi statik og’irligiga teng. Vagonning aylanish
vaqti-bu yuklangandan to ularni bo’shatishgacha bo’lgan vaqt.
Yuk vagonining o’rtacha unumdorligi (Pr) quyidagi formula bo’yicha hisoblanadi:
урт
урт
р
Т
К
Nc
П
´
+
=
1
Кв
P
Nc
å
=
К
А
П
ж
·
=

---

94
Bu yerda:
Nc- statik og’irlik;
1
o’rt
- o’rtacha masofa;
K- koffitsient;
T
o’rt
- yuk vagonining o’rtacha oborot vaqti.
Yuk tashishga bo’lgan talab harakatdagi tarkibning kerakli soni, Yoqilg’i, elektroenergiya
tomonidan ham asoslanishi kerak. Yuk tashishni tartibga solishda transport vositalariga bo’lgan
talabni aniqlashga, undan foydalanishni yaxshilash yo’llarini belgilashga katta ahamiyat beriladi.
Yuk vagonlariga bo’lgan talabni (P
v
) aniqlashda quyidagi formula qo’llaniladi:
bu yerda:
tV- vagonning sutkalik aylanishi;
Nc-statik og’irlik;
K-vagonlarning rezerv koeffitsienti.