O’zbekiston respublikаsi oliy tа’lim fan va innovatsialar vаzirligi mirzo ulug’bek nomidаgi o’zbekiston milliy universiteti

Maqollarning pragmatik-argumentativ funksiya “ogohlantirish”,”maslahat”.
Pragmatik argumentative -funksiya "ogohlantirish" fransuz inkor maqollar orasida keng tarqalmagan. Buning sababi, ba’zi nutq holatlarda pragmatik argumentative -funksiya "mahkum" bilan bir vaqtda amalga oshirilishi mumkin. Biroq, pragmatik argumentative -funksiya "mahkum" bo’lgan inkor maqollar ko’proq hissiy ma’noga ega, shuning uchun inkor maqollar orasida pragmatik argumentative -funksiya "mahkum" ni qo’llash misollari ko’proq uchraydi.
Pragmatik argumentative -funksiya "ogohlantirishi" hissiy jihatdan kamroq argumentlarga xosdir. Ushbu funksiyaning semantik-pragmatik xususiyatlari bilan bog’liq holda, uni ifodalovchi inkor maqollar ko’pincha dialogik nutqda uchraydi:
DAINVAL. Oui, jusques-là cela me paraît en bon poezd.
FORT-B IE N. La dessus, moi, je fais une réflexion. Je dis me voilà ici, moi, c'est fort bien. Mais on ne sait ni qui vit, ni qui meurt; mon père me prévient de sa maladie, c est à merveille! mais il peut avoir un evénement, cet homme; il est vieux, il peut venir à manquer d' un moment à Pautre; et si je ne suis pas la, les collatéraux s'empareront de la ketma-ketligi¹¹⁴. Inkor maqol on ne sait ni qui vit, ni qui meurt nutq holati bilan juda mos keladi. Kontekstda tarafdor va raqib tomonidan inkor maqol tekshiruvi yo’q. Uning majoziy ma’nosi ikkala suhbatdoshga ham ma’lum, bu bizga inkor maqolni bu holatda samarali argument deb hisoblash imkonini beradi va muloqot harakati muvaffaqiyatli bo'ladi.
Quyidagi misolda “ogohlantirish” sozlamasi bilan inkor maqol raqibning bayonotlariga qo'shimcha dalil sifatida ko'rinadi. Taqdimotchi inkor maqol dan inkor etilmaydigan dalil sifatida foydalanadi: -Avec l'héritage que ma laissé ma grand-mère, on peut certes se l'offrir, mais je pense qu'on devrait ne pas se presser. -Rient ne sert de courir, il faut partir à point! exclama Aleksandr. Frank sourit a o’g’li fils¹¹⁵ Quyidagi misol intervyudan parcha:
Que pensez-vous du virage pris par le Paris Saint - Germain depuis l’arrivée des Quataris?
- C’est à eux de reussir, mais il faut prendre son temps. Il ne faut pas confondre vitesse et precipitation, sinôn on va droit dans le mur¹¹⁶. Ushbu fragmentda inkor maqol ma’ruzachi tomonidan o’yinchilarning yutuqlarini baholash, ularni keyingi harakatlarga undash va muvaffaqiyatlarida shoshilinch xursandchilikdan ogohlantirish uchun ishlatiladi. Shunisi e’tiborga loyiqki, ushbu inkor maqol, ilgari berilgan turli kontekstda ishlatilganda, pragmatik-argumentativ funksiya "oqlanishini" amalga oshirdi. Shunday qilib, kontekst uning qiymatiga ta’sir qilmasdan, pragmatik-argumentativ funksiya inkor maqolning o’zgarishiga ta’sir qilishi mumkinligiga yana bir bor amin bo’ldik. Bunday o’zgarishlar so’zlovchining dunyoqarashining hikoya qilish jarayonida aks etishi va inkor maqolning uning aqli prizmasidan o’tishi tufayli sodir bo’ladi. Shu sababli, kontekst inkor maqoldan argument sifatida foydalanishni asoslash va uning qo’shimcha funksional va pragmatik xususiyatlarini rivojlantirish imkonini beradi. Yuqoridagi parchada amalga oshirilgan inkor maqol pragmatik argumentativ-funksiya “ogohlantirish” quyidagi kontekst bilan asoslanadi (“... sinon on va droit dans le mur…”).
Pragmatik argumentativ-funksiya "ogohlantirish" bilan inkordan foydalanishga misollar, shuningdek, hikoya nutqida mavjud:
Mais on sera maître de choisir. Je voudrais bien le ne sortît pas de vos mains et que les copies qu'on en fera, se fissent chez vous ou chez quelque personne dont vous fussiez sûr. Du reste ne lâchez rien, s'il vous plait, que vous n'ayez le billet de souscription. Car on ne sait qui meurt ni qui vit. Je voudrais fort aussi, moyennant cette communication, avoir un livre qui me serait utile pour mes études¹¹⁷… … sans doute c'est tout ce qu'il a de commun avec eux, mais encore devrait-il savoir que lorsqu'on est revêtu d'un titre pareil, lorsqu'on est dans un état la loi personnifiée, on doit le premier donner l'exemple d'une soumission aveugle à la loi. Unchanlier, non plus que la femme de César, ne doit pas même être soupçonné¹¹⁸ Il en est de chaque moment de notre vie comme de celui de notre mort: on ne meurt qu'une fois; et de là on conclut qu'il faut bien mourir, parce qu'il n'y a plus moyen de revenir, et de réparer par une seconde mort le malheur de la première: ainsi on ne vit qu'une fois un tel et tel. moment; on ne saurait donc plus revenir sur ses pas, et réparer, en recommençant le même chemin, les fautes de la première marche: ainsi chaque moment de notre vie que nous perdons devient un point fixe pour notre éternité: ce moment perdu ne changera plus: éternellement il sera le meme¹¹⁹… Shunisi e'tiborga loyiqki, inkor maqol on ne meurt qu’une fois, boshqa kontekstda qo'llanilgan, avvalroq pragmatik argumentatativ funksiya "oqlash" misollari orasida paydo bo’lgan, bu kontekstning ushbu pragmatik argumentatativ funksiyaga ta’sirini yana bir bor tasdiqlaydi.
Quyidagi fragmentda inkor maqoldan foydalanishning o’ziga xos xususiyati shundaki, u unda qisqartirilgan shaklda paydo bo’ladi:
Charli va passer le week-end ici, final. Du vendredi soir jusq’au lundi matin. On a même parlé d'un éventuel retour. Au fond, ça ferait l'affaire de tout le Monde, y Compris de Dominique, la femme de Jan-Filippe. Trois enfants, c'est beaucoup. Il ne faut pas forcer les choses, je le sais bien. Il ne faut pas vendre la peau de l'ours…mais je n'ai jamais cessé d'attendre Charlie¹²⁰. Transformatsiyaga (kamaytirishga) qaramay, inkor maqol o’zining invariant va majoziy ma’nosi yaxshi ma’lum bo’lganligi sababli samarali argument bo’lib qolmoqda, bu esa uni hatto qisqartirilgan shaklda ham pragmatik nutqda ishlatishga imkon beradi. Ushbu xususiyatlar bilan bog'liq holda, inkor maqolning qisqartirilgan versiyasipragmatik argumentatativ funksiyani amalga oshirish qobiliyatini yo’qotmaydi va nutqda muvaffaqiyatli qo’llaniladi.Shuningdek, ma’ruzachi rivoyat nutqida oldingi shaxsiy kompyuter haqida gapirib beradi va unga yakuniy sharh sifatida inkor maqolni keltiradi:
... alors je soupire, et je me dis en moi-même, en m'adressant à cette classe de reptiles, en général: Ah! vous avez mangé mon trésorier, mes Gaillards, eh bien! Nous vous mangerons a votre tour. ll ne faut pas faire aux autres ce que vous ne voudriez pas qu'on vous fasse, ajouta philosophiquement le major. Puis, tendant la feuille de latanier à Hercule, il dit¹²¹…
Shunday qilib, Herkulning suhbatdoshiga qaratilgan pragmatik-argumentativ funksiya "ogohlantirishi" bilan inkor maqol o’ziga xos xulosadir va ilgari sodir bo’lgan voqealarga nisbatan ma’ruzachining pozitsiyasini ifodalaydi.
Quyidagi fragmentda hikoyachi, o’z fikrida, salbiy oqibatlarga olib kelishi mumkin bo’lgan vaziyatni tasvirlaydi va inkor maqoldan tegishli sozlama bilan foydalanadi:
On en a supprimé la prose, et on n'a fait courir que les vers, qui ont un peu l’air de vendre la peau de l’ours avant qu’on l’ait mis par terre. M. de Richelieu ne prend pas ce maudit rocher, il retrouvera à Versailles et à Paris beaucoup plus d'annemies qu'il n’y en a dans le fort Saint-Filippe¹²² Shunga qaramay, biz inkor maqolning qisqartirilgan versiyasidan foydalanish va ilgari tasvirlangan xususiyatlar bilan bog’liq holda unga kiritilgan pragmatik-argumentativ funksiya "ogohlantirish" ni to’liq amalga oshirish bilan duch kelamiz. Ushbu vaziyatda inkor maqoldan argument sifatida muvaffaqiyatli foydalanishning qo’shimcha tasdig’i shundaki, salbiy konstruktsiyani yo’q qilish bilan qisqarishiga qaramay, kontekstda inkor maqol tekshiruvi yo'q.
Boshqa bir misolda, hikoyachi keyingi xatolardan o’zini ogohlantirish uchun ma’lum komminikativ frazealogik birlikda inkor maqol dan foydalanadi:
Lui, jetant un oeil sur le réveil, écarquilla quand même les yeux, pour être sûr qu'il ne rêvait pas: Midi quart! Heuresement que le papillon "bezovta qilmang" été place de justesse en fermant la porte avait! Avant l'heure, c'est pas l'heure, mais après l'heure, tant pis, mon General¹²³…. O’rganilgan materialga asoslanib, dialogik nutqda pragmatik-argumentativ funksiya "ogohlantirish" bilan inkor maqol ko’proq qo’llaniladi. Shunday qilib, pragmatik-argumentativ funksiya bilan inkor maqoldan foydalanishning asosiy maqsadlari "ogohlantirish"quyidagilar:
- ogohlantirish suhbatdosh yoki guruhlar shaxslar dan beparvoharakatlar/xavf haqida ogohlantirish;
- ilgari sodir bo’lgan vaziyatga (hodisalarga) munosabat bildirilganda xulosa qilish;
- vaziyatni yakuniy baholash.
Kontekstda ushbu pragmatik-argumentativ funksiya bilan inkor maqol ishlatilganda, strukturaning yengil o’zgarishlari (ko'pincha pasayish) kuzatilishi mumkin, bu stereotipiga bo’lgan munosabatga ta’sir qilmaydi. Inkor maqol haqiqiy argument bo’lib qolmoqda. Inkorni qisman ham, to'liq inkor qilish ham, kontekstda boshqa tekshiruvlar ham mavjud emas. Yuqorida aytib o’tilganidek, qisqartirilgan shaklda qo’llaniladigan inkor maqolni hikoya qiluvchi mutlaq haqiqat sifatida qabul qilishi mumkin, bu uning o’zgarmas shakli va ma’nosining ma’lumligi bilan bog’liq.
Pragmatik-argumentativ funksiya "maslahat"
Pragmatik-argumentativ funksiya "maslahati" kamroq ifodali dalillarga xosdir, shuning uchun fransuzinkor maqollar orasida u qadar keng tarqalgan emas. Umuman olganda, bu sozlamani amalga oshiruvchi maqollar o’z tarkibida ko’proq tasdiqlovchi gaplarda ifodalanadi. Biroq, "maslahat" funksiyasi bilan inkor maqol dan foydalanishga misollar ham mavjud:
- Vous avez l’air bien faible pour le travail des mines, dit-elle avec ma’lum intérêt
- Je ne suis pas un simple mineur, repondit l'adolescent avec peu de fatuité. Il ne faut pas juger les gens sur la "meniki". Meksikadagi dollarlarni to’lash kerak. Et, ajouta-t-il en baissant la voix, si je viens ici, c'est pour acquérir des terrains argentifères dont on m'a dit merveille¹²⁴.
Quyidagi pragmatik-argumentativ funksiya bilan inkor maqol misolida "maslahat" dialogik nutqda ham paydo bo’ladi:
LISETTE. Est-ce qu’on est maître de cela, xonim? LUCILE. Non, pas vous, mais moi.
LISETTE. Xonim, il ne faut pas défier les fous; il est capable de vous plaire, comme il le dit.
LUCILE. Vous me jugez d'apres vous, sans doute
LISETTE. Moi, madam, je ne risquerais rien; je lui dirais jusqu'à demain: "Je ne vous aime pas".
LUCILE.Et vous mentiriez pour gagner les douze mille franks? LISETTE.J'ai souvent menti pour moins que cela¹²⁵. Quyidagi misollar o’xshash:
- Cibot! S’écria la portiere essoufflée, en entrant dans sa loge. Oh! Mon ami, notre fortune n'est faite! Mes deux messieurs n'ont pas d'heritiers; ni d'enfants naturalls, ni rien … quoi! ...Oh! J'irais chez madame Fontaine me faire tirer les cartes, pour savoir ce que nous n'aurons de rente! ...
- Ma femme, repondit le petit tailleur, ne comptons pas sur les souliers d'un mort pour être bien chaussés.
- Oh cha! Vas-tu m’asticoter, toi, dit-elle, en donnant une tape amicable à Cibot. Je sais ce que je sais!¹²⁶ ... Le vieux notaire, voyant le piège tendu, son client un pied déjà pris, resta pétrifié, se disant: - Je crois que l’on se joue de nous!
- Si madame suit mon conseil, elle assurera sa tranquillité, dit le jeune notaire en continuant. En se qurbonlik, au moin ne faut'il pas que des mineurs la tracassent. On ne sait ni qui vit ni qui meurt! Monsieur le compte reconnaîtra donc par le contrat avoir reçu la somme totale revenant à mademoiselle Evangélista sur la subsection de son père¹²⁷ Oxirgi misolda raqib inkor maqollarni argument sifatida qabul qilmaydi. Inkor maqolni rad etish yo’q, ammo raqibning qarshi argumenti quyidagicha bo’ladi (“Vas-tu m'asticoter, toi, dit-elle, en donnant une tape amicable à Cibot. Je sais ce que je sais!...”).
Ushbu funksiyaga ega inkor maqollar rivoyat nutqida kam uchraydi:
- Rien ne sert de se vanter, rien ne sert de courir, il faut partir à point. Maigrir chidamlilik n’est pas facile, même avec de l’argent, de l’intelligence¹²⁸ - Qu'est-ce qu’on requeste de vous? Que vous preniez le voile? Eh bien! Que ne le prenez vous? A quoi cela vous en gage-t-il? A rien, a demeurer encore deux ans avec nous. On ne sait ni qui meurt ni qui vit: deux ans, c'est du temps; il peut reacher bien des choses en deux ans¹²⁹...
- Ne clochez pas devant les boîteaux. Il ne faut pas kometa une faute devant ceux qui savent l'apprécier, qui en ont commis de semblables. Je veux t'apprendre, dit Figaro en parlant de Basile, à clocher devant les boîteaux¹³⁰ Ikkinchi holda, inkor maqoldan foydalanish uning ma'nosini ochib beruvchi izoh bilan birga keladi. Umuman olganda, pragmatik-argumentativ funksiya "maslahati" inkor maqol ma’nosiga kiritilgan va kontekstning qo’shimcha ta’siri aniqlanmagan. Sharhda, shuningdek, inkorni yo’q qilish bilan inkor maqolning qisqartirilgan versiyasidan foydalanish misoli keltirilgan. Biroq, oxirgi holatda inkor etish va tekshirishlarni inkor etish kuzatilmaydi.
Quyidagi misollar o'xshash. Ular nutqda inkor maqolning muvaffaqiyatli qo’llanilishini va ushbu kommunikativ frazealogik birlikning to’liq amalga oshirilishini kuzatadilar:
La vitesse de transmission des données dans le cybespace est différente de la vitesse de reflection va d'action des hommes. Il ya la deux temps boshqacha. Yoki la vitesse de la lumière doit être soumise à la vitesse des hommes car il ne faut pas confondre vitesse et precipitation. Les des choix ta'riflari, taktikalar, strategiyalar, imposent toujours, même en cyberconflit, la primauté du temps de l'être human sur celui de la machine¹³¹ - Shunday qilib, pragmatik-argumentativ funksiya "maslahat" fransuz inkor maqollar orasida keng tarqalgan emas. Uni amalga oshiruvchi inkor maqollar avvalgilari kabi dialogik va hikoyali nutqda qo’llaniladi. inkor maqol yordamida "sovet" aragmatik-argumentativ funksiya " ni amalga oshirish doirasidagi qo’shimcha maqsadlar biz tomonimizdan aniqlanmagan.
3. 8 Pragmatik-argumentativ funksiya "motivatsiya"
aragmatik-argumentativ funksiya "motivatsiya" fransuz PNlar orasida keng tarqalgan emas. Ushbu Pragmatik-argumentativ funksiya suhbatdoshni harakatga undash va rag'batlantirish uchun ishlatiladi. Pragmatik-argumentativ funksiya "motivatsiya" "qo'zg'atuvchisi" ijobiy ma'noga ega, shuning uchun tasdiqlovchi konstruktsiyali maqollar, imperativ kayfiyat va il faut (Il faut battre le fer tandis qu'il est chaud) kabi shaxssiz konstruktsiyalar unga ko’proq xosdir. Biroq, bu Pragmatik-argumentativ funksiya bilan PNlar ham kam uchraydi. Masalan, hikoya nutqida:
Une autre excuse que l'on invoque souvent pour ne pas s'infliger le travail de l'étude est la suivante: “Je suis trop vieux pour apprendre!”. Trop vieux pour apprendre! Yamayliklar! car la dernière fin de l'homme est d'apprendre, c'est-à-dire de connaître tout, de saisir tout, apprehendere, c'est-à-dire, de savoir l'infini, de savoir Dieu! ... Veut-on des preuves comme quoi l'on n'est jamais trop vieux pour apprendre, comme quoi aussi l'âge et l'expérience ne suffisent pas pour inculquer à l'homme les connaissances qu'il n'a pas ? Voici des exampl¹³²…Yuqoridagi misolda PN On n'est jamais trop vieux pour apprendre muallif tomonidan bir guruh odamlarning nuqtai nazarini rad etish uchun ishlatilgan. Muallif raqib ro’lini o‘ynaydi va o‘z tinglovchilarini hayotdagi mavqeini o‘zgartirishga chaqiradi (“…Trop vieux pour apprendre! Jamais! Car la dernière fin de l'homme est d'apprendre..."). Bu holda PN qarama-qarshilik vazifasini bajaradi va muallif o'z nuqtai nazarining ishonchliligini tasdiqlash uchun ishlab chiqishni rejalashtirgan keyingi muhokama uchun asosdir.
Boshqa bir parchada inkor maqol muallifning voqealarni qayta hikoyalashi va ular ichida yangragan iqtibosda paydo bo'ladi:
Un des lieutenans du vizir lui avait fait observer avant l'action combien cette position pouvait devenir funeste. “Quand on veut vaincre, - repartit Kiupruli -, il ne faut pas regarder derrière soi!”. L'évenement demontra que cette reponse était plus fière que sage¹³³…
Bu misolda PN Quand on veut vaincre, il ne faut pas regarder derrière soi qarshi argument va keyinchalik nomaqbul bo‘lib chiqqan harakatga chaqiruv sifatida foydalanilgan shaxsiy kompyuter ishlatilgan. Shu bilan birga, PN uni ishlatgan raqib tomonidan haqiqat sifatida qabul qilinadi. Muallif PN stereotipi bilan ham rozi, ammo quyidagi kontekst yordamida u kelajakda yuzaga kelgan vaziyat uchun uning ahamiyatsizligini ko'rsatadi (“L'événement démontra que cette réponse était plus fière que sage…”).
Pragmatik-argumentativ funksiya "qo'zg'atuvchisi" bilan inkor maqol dialogik nutqda ko'proq qo'llaniladi. Quyidagi misolda inkor maqol raqibni rag'batlantirish uchun tarafdor tomonidan qo'llaniladi:
- Essayons de faire le moin de bruit mumkin. J'espère que Lartigues n'aura pas l'idee idiote de faire une ronde.
- Et s'il l'a, cette idée ahmoqmi?
- Sequestr bo'yicha.
- Une d'otage mukofoti? Et d'un flic, en plus? Vous êtes mabouls? s'indigna Francois.
- On ne fait pas d'omelette sans casser des œufs, remarqua Per.
- Peut-être…Montredon haqida savol tug'iladi! exclama Klod¹³⁴

Boshqa fragmentda inkor maqol ham suhbatdoshni harakatga chaqirish uchun ishlatiladi:

- Yaxshiyamki, ijarachi. Ishtirok etadi-moi la, je reviens te chercher. Fouille la cabane, sans bruit, vois ce que tu trouves.
- On n'était pas venus juste en reperage?
- Adapterda. Il est seul, on Dirait. On ne va pas remettre au lendemain ce qu'on peut faire le jour même, yo'qmi? C'est toujours ce que dit Julien¹³⁵…[Venot, 2014, 13-bet]
Taqdimotchi On ne va pas remettre au lendemain ce qu'on peut faire le jour même maqolidan foydalanib, raqibining dalillarini rad etishga harakat qiladi (“...On n'était pas venus juste en repérage?”). Shunisi e'tiborga loyiqki, ushbu vaziyatda PN dan foydalangan holda, ma'ruzachi u orqali bir vaqtning o'zida ikkita pragmatik-argumenttni - "g'ayrat" va "rad etish" ni amalga oshirishga harakat qiladi.
Shuni ham ta'kidlash kerakki, inkor msqol pragmati srgymentta PAF bilan ajralib turadigan xususiyati
“ko’ndirish” hissiy rang berish va kontekstda hamrohlik qiluvchi qurilmalar va konstruksiyalarning mavjudligi, xususan, qo‘shimcha inkor (“Trop vieux pour apprendre? Jamais!”) Va ajratuvchi savol (“On ne va pas remettre au lendemain ce qu” "on peut faire le jour meme, yo'q?").
Shunday qilib, PAF bilan PNdan foydalanishning ikkita asosiy maqsadi mavjud
Nutqdagi "motivatsiya":
- suhbatdoshning motivatsiyasi (harakatga chaqirish);
- qarshi argument.
- Hech qanday o'zgarishlar va buni rad etishga urinishlar yo'
3. 9 Pragmatik-argumentativ funktsiya "tinchlantiruvchi"
O'rganilgan materiallar orasida eng kam uchraydigan narsa pragmatik-argumentativ funksiya "tinchlantirish” bo’ldi. Bu yana inkor maqol pragmatik-argumentativ funksiya ga xos bo'lib, ekspressivlikga bog’liq bo’ladi. Inkor maqol orqali pragmatik-argumentativ funksiya ni “tinchlantirish” ifodalashda aksincha, ma’ruzachining maqsadi, tasalli, ishonch va tinchlantirish hisoblanadi.
Qolgan pragmatik-argumentativ funksiya kabi, fransuz inkor maqollar orasida "tinchlanish" dialogik kontekstda sodir bo'ladi:
- Alors, sanglota-t-elle, je lui ai donné…les mille franks!...
- Pare-Brise avec la sérénité des cœurs généreux deb javob bering. Plaie d'argent n'est pas mortelle¹³⁶ Mme Saurin.C'est prodigieux la quantité de choses que je retrouve de tous les cotés!
Mme Bachelier. On est toujours si riche quand on deménage. Etes-vous mieux là où vous allez?
Mme Saurin.Nous sommes mieux, si vous voulez¹³⁷... Yuqoridagi misolda Mme Bachelier Mme Saurinni inkor maqol On est toujours si riche quand on déménage bilan qo‘llab-quvvatlashga harakat qilmoqda.
Quyidagi dialogda inkor maqol suhbatdoshlardan birining ro'y bergan mojaro haqidagi izohida paydo bo'ladi:
J'invente rien et j'ai lu aucun livre, mais si vous ne voulez pas croire, libre a vous. Ishonch hosil qiling. (Il s'en va).
Ava. Viktor! Viktor, revenez! Yaxshi, Ava, tinchlaning. (Elle ramasse un livre et en lit le titre). La tarte a la rhubarde. Voila. La tarte a la rhubarde. (Elle ouvre le livre et le feuillet). “Rien ne sèche plus vite qu'une larme” Hmm. “Yashash joyidan boshlang. C'est moin drôle et c'est plus long”. Charmant!¹³⁸ [Debroux, 2003, p. 40].
Kontekstda dialogdan monologga bosqichma-bosqich o'tish mavjud bo'lib, unda Ava suhbatdoshi o'zini tinchlantirish va undan chiqish uchun inkor maqol dan foydalanadi.
stressli vaziyat (“Bon, Ava, tu te calmes… Rien ne sèche plus vite qu'une larme…”).
Ko'ngilsizlik maqsadining amalga oshishini boshqa misolda ham ko'rish mumkin: FORTUNÉ. M.de Saint Julien avait une place qui faisait bien mon affaire… mais il l' a donnée… j'aurai la première, c'est égal j'aurais mieux aimé…on ne sait ni qui vit ni qui meurt.
Pragmatik-argumentativ funksiya bilan inkor maqoldan hikoyaviy nutqda foydalanishga misollar ham mavjud:
N'ayez pas la vanité de rougir de votre holati, et la présomption d'en vouloir sortir, si vous n'avez pas assez de talent pour cela. Il n'y a pas de sots métiers, dit le proverbe, il n'y a que de sottes gens. Toutes les professions sont sharafli, lorsqu'elles sont utiles et qu'on les exerce avec probité
Quyidagi parchada rivoyatchi Internetda ishlayotgan o’smirlarga kelib tushgan shikoyatlar bo’yicha maslahatlar beradi. Bunday holda, inkor maqol Chien qui aboie ne mord pas voqealarning eng ehtimoliy natijasini tasvirlaydi va yana ishonch hosil qilish uchun ishlatiladi:
Il keladi que pour des motifs d'une banalité à pleurer, une ou plusieurs personnes vous menacent de poursuites judiciaires. J'en diskutais récemment avec un ami à moi et je lui disais qu'en général “chien qui aboie ne mord pas”. Effektda, lorsqu'on veut vraiment intenter un procès contre quelqu'un, il est assez rare qu'on décide de le prévenir en avant, lui laissant aussi le te mps lui laissant ainsi le temps de se tayyorlovchi va surtout en se privan d' un effect de sürpriz qui peut être determinant.
Yuqorida aytib o’tganimizdek, ni "tinchlantirish", inkor maqol uchun xos emasligi sababli, bunday misollar juda kam uchraydi.
Shunday qilib inkor maqol bilan pragmatik-argumentativ funksiya "tinchlantiruvchi" ikki asosiy foydalanish maqsadi:
- suhbatdoshni rag’batlantirish va ishontirish;
- xotirjamlik
Qo’shimcha aloqa maqsadlari aniqlanmagan. Ushbu kommunikativ birlikni amalga oshiradigan inkor maqol tekshiruvlari kontekstida ham o’tkazib yuborilgan.

III bob bo’yicha xulosalar

O’rganilayotgan materialni tahlil qilgandan so’ng, biz argumentativ nutqda fransuz inkor maqollari faoliyatining bir nechta xususiyatlarini qayd etishga muvaffaq bo’ldik:

1. fransuz inkor maqollar to’qqiz pragmatik-argumentativ funksiyani amalga oshirishga qodir: "sud" "rad etish", "oqlash", "oqlash", "ogohlantirish","rag'batlantirish", "maslahat", "tinchlantiruvchi". Fransuz inkor maqollar orasida eng faol ifodalangan pragmatik-argumentativ funksiya bu "asoslash", " "oqlash", "ogohlantirish". Umuman olganda, inkor maqol salbiy ma’noga ega bo’lgan pragmatik-argumentativ funksiyaga xosligi.
3. inkor maqol tasdiqlovchi konstruktsiyali maqollarga qaraganda kuchliroq dalillardir. Shuning uchun ma’ruzachi o’z argumentini kuchaytirish va unga hissiy rang berish uchun inkor maqoldan foydalanadi.
4. Inkor maqol qo’llaniladigan kontekst pragmatik-argumentativ funksiya o’zgarishiga qadar sezilarli ta’sir ko’rsatishi mumkin, bu nutqda turli xil pragmatik-argumentativ funksiyalarda bir xil inkor maqolni amalga oshirishning ilgari berilgan misollari bilan tasdiqlangan.
5. Maqollar umumbashariy tan olinishi tufayli asosiy dalillar bo’lib xizmat qilishi va muhokamaning keyingi yo’nalishini belgilashi mumkin.
6. Ma’ruzachining inkor maqolni idrok etishi (to’g’ri/noto’g’ri talqin) berilgan pragmatik-argumentativ funksiyani tanlashga ham ta’sir qiladi. Inkor maqol noto’g’ri talqin qilingan taqdirda, ma’ruzachi kontekstdan foydalanib, ushbu inkor maqolga kamroq xarakterli yoki umuman mos kelmaydigan pragmatik-argumentativ funksiyani o’rnatishi mumkin, bu muqarrar ravishda bahsli muvaffaqiyatsizlikka olib keladi. Ma’ruzachi kontekst vositalari yordamida pragmatik-argumentativ funksiyani inkor maqolning intensivligini va umuman uning argumentativ salohiyatini kuchaytirishi va zaiflashtirishi mumkin.

XULOSA

Inkor ma'noli fransuz maqollarining pragmativ-argumentativ funksiyalarini o‘rganish bizga quyidagi xulosalar chiqarishga imkon beradi:

1. Eng katta muqobillik «proverbe» atamasining klassik termini «paremiya»da kuzatiladi. Fransuz lug‘atlarida ushbu turkumda quyidagi birliklar orqali tasniflanadi: maqol, matal, sentensiya, maksim, aforizm, bibleizm kabi. Shunday qilib, fransuz tilining o‘xshash lingvistik terminlari orasida o‘zbek tilshunosligiga qaraganda kamroq aniq farqlanish mavjud. Shuning uchun, fransuz paremiologik fondidan tadqiqot materialini tanlashda «proverbe» bo‘limida topilgan aforizmlar va bibleizmlarni maqollar toifasiga qo‘shish va kiritish imkoniyatini hisobga olish kerak).
2. Til-nutq tizimida argument sifatida maqolning bosqichma-bosqich rivojlanishi ro‘y beradi. Shu bilan birga, maqol o‘z rivojlanishining bir necha bosqichlaridan o‘tadi: o‘tish bosqichi; kirish bosqichi; konseptualizasiya bosqichi; pragmatik realizasiya bosqichi.
3. Matalning maqol toifasiga o‘tishining asosiy mezonlari mualliflikning yo‘qligi yoki yo‘qolishi, majoziy asosning rivojlanishi, maqol stereotipini lingvistik hamjamiyat vakillarining mentaliteti bilan muvofiqlashtirishda namoyon bshladi. Yuqoridagi barcha mezonlar mavjud bo‘lganda, munozara davomida ishlatilgan maqol pragmatik-argumentativ funksiyani muvaffaqiyatli amalga oshirishga qaratilgan argumentga aylanadi.
4. Maqolning ichki shaklining ochiqlik darajasi (mutlaq ochiqlik/nisbiy ochiqlik) motivlashtiruvchi belgi mavjudligining ko‘rsatkichi bo‘lib maqolni argument sifatida ishlatish imkoniyatiga ta'sir qiluvchi omillardan biridir.
5. Shu bilan birga, kommunikativ frazeologik birliklar ichki shakli uning ma'nosining motavasiyalashtiruvchi elementi sifatida tushunilishi kerak, mazkur ichki shaklning sinxron aloqasi kommunikativ frazeologik birlikning prototipi ma'nosini ifodalaydi va ushbu birlik motivasiyasi uning so‘zma-so‘z va ko‘chma ma'nolarining sinxron bog‘lanishini aks ettiradi.
6. Sinxron ma'noda maqolning kommunikativ frazeologik birlik sifatida motivasiyasi uning so‘zma-so‘z ma'nosining birlamchi lingvistik belgi sifatida dolzarbligi bilan belgilanadi, bu maqolning ikkilamchi lingvistik belgisining shakllanishi paytida saqlanib qoladi.
7. Диахроник маънода мақол асосидаги этимологик маъно ўтиш босқичида мақолнинг прототипи бўлган ва маълум бир нутқ вазиятида ишлатилган ўзгарувчан иборанинг асл маъносини акс эттиради. Sinxron planda kommunikativ frazeologik birligikning barqarorligiga ko‘ra maqollarning motvlanish darajasini quyidagicha sistemalashtirish mumkin: motivasiyalangan (maqolning ikkilamchi lingvistik belgi sifatida ma'nosi ma'lum (maqolning barcha tarkibiy qismlarining jamlangan ma'nosi) va maqolning prototipi sifatida maqolning asl ma'nosi); qisman motivlangan (maqolning ma'nosi ikkilamchi lingvistik belgisi tarzida ma'lum bo‘ladi, maqolning prototipi sifatida maqolning asl ma'nosi asta-sekin yo‘qoladi (maqolda arxaizmlar paydo bo‘lishi mumkin, ammo bu so‘zlarning yetimologik ma'nosini tiklashga yordam beradi) kontekst, yetimologik lug‘atlar yordamida. semantik yevolyusiya usuli ishlatilgan)).
8. S.Pal'ma konsepsiyasiga suyanib, inkor yuklamali maqollarni uch guruhga bo‘lib tahlil etildi: 1) ichki tekshirish usullari: ikki bir biriga mos kelmagan omillarning stereotipni tekshirish; 2) tashqi tekshirish usullari: kontekstidagi leksik vositalarning stereotip belgilari yordamida tekshirish; 3) maqol strukturasi, pragmatik ma'nosi va arumentlanish omillari birlashtirilgan tekshirish usullari kabi.
9. Tadqiqot natijalariga ko‘ra, salbiy konstruksiyali maqollar ijobiy konstruksiyali maqollarga qaraganda kuchliroq argumentlardir. Bundan kelib chiqadiki, so‘zlovchi o‘z his-tuyg‘ularining to‘liqligini ifodalash va bahsni kuchaytirish uchun inkor maqoldan foydalanadi. Bu salbiy konnotasiyaga ega bo‘lgan inkor maqolli kommunikativ-frazeologik birliklarga xos xususiyatdir.
10. Maqollarda inkorning idrok etilishi quyidagi omillar asosida aniqlandi: inkor ma'noli maqolli kommunikativ frazeologik birliklar to‘liq rad etilish kuzatiladi (“oqlash” tushunchasi); “asoslash”, “maslahat”, “tinchlantirish” tushunchalari uchun doirasida tasdiq gap argumentlari harakterlidir.
Yuqorida aytib o‘tilgan xususiyatlar inkor maqollarda rad yetish birinchi navbatda ma'lum bir stereotipni tasdiqlashga qaratilganligini tasdiqlaydi, bu esa maqollardagi rad yetishning falsafiy inkor kategoriyasi bilan bog‘liqligini ko‘rsatadi, uning maqsadi faktlarni rad yetish yemas, balki ob'ektni rivojlanishning sifat jihatidan yangi darajasiga olib chiqishdir. Binobarin, inkor maqollar va umuman maqollar nafaqat lingvistik, balki falsafiy maqomga ham yega. Buni maqollar bilish jarayonining natijasini aks yettirish omili ekanligi haqidagi dalil ham tasdiqlaydi.
Tilshunoslik nuqtai nazaridan maqollar barqaror iboralar bo‘lib, ularning yelementlari bir-biri bilan birgalikda ko‘chma ma'noga yega. Falsafa nuqtai nazaridan maqollar til hamjamiyatida bilish, muvaffaqiyatli o‘zaro ta'sir va muloqot natijalarini mustahkamlash uchun zarur bo‘lgan stereotiplar jarayonining bir qismidir.

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO’YXATI