O‘zbekiston respublikasi oliy ta’lim, fan va innovatsiyalar vazirligi namangan muhandislik-qurilish instituti

Dastgohlarning kombinatsiyalashgan koordinataviy texnologik sxemalari 
 
Dastgohlarning nafaqat texnologik imkoniyatlari va koordinataviy tuzilishi 
to’g’risidagi ma’lumotlar balki konkret yuritmalar, shuningdek ularni joylanishi 
haqida ma’lumotlarga ega bo’lish uchun kombinatsiyalashgan koordinataviy 
texnologik sxemalar (KKTS)dan foydalaniladi.
Kombinatsiyalashgan koordinataviy texnologik sxema (KKTS) dastgohning 
kinematikaviy strukturasi, yuritmalari va ularni dastgohda joylanishi hamda 
boshqarish tuzimi to’g’risidagi ma’lumotlarni o’z ichiga oladi. Kombinatsiyalashgan 
KTS ni tuzish uchun dastgohning KTS ga yuritmalarni joylashtirish va kinematikaviy 
aloqalarni ko’rsatish lozim.  
Dastgohlarni loyihalash yoki o’rganish jarayonida ushbu sxema KTSdan keyingi 
bosqichni egallaydi.

---

9-Amaliy mashg’ulot 
FP-17M kundalang polzunli tik frezalash RDB texnologik jihozini SM KTS STF 
va kombinatsiyalangan KTS va JQF ni ishlab chiqish 
 
 Dastgoh ichki va tashqi murakkab shakldagi sirtlarga ega aylanish jism turidagi 
detallarga ishlov berish hamda ularda rezba ochish uchun mo’ljallangan. 
Avtomatlashgan ishlov berish chiziqli doiraviy interpolyatorli boshqarish qurilmasiga 
kiritilgan boshqarish dasturibilan amalga oshiriladi. Murakkab shakldagi ichki va 
tashqi sirtlarga ishlov berish uchun 12 asbobli kallak xizmat qiladi. 
Rasm 63 da KT 141 rusumli tokarlik patronli dastgohning KTSi keltirilgan. Detal 1 
patron 2 mahkamlanib, shpindel 3 bilan birga aylanadi. SHpindel babkasi stanina 
bilan birgalikda qo’zg’almas (Np) blokni tashkil etadi.
Staninaning yo’naltirgichlari 4 bo’ylab ko’ndalang support 5 harakatlanadi (sxemada 
X 
koordinata 
o’qi 
ko’rinishida 
ko’rsatilgan). 
Ko’ndalang 
supportning 
yo’naltirgichlarida ( 6) bo’ylama support (gilza) 9 joylashgan. U rasmda Z koordinata 
o’qi ko’rinishida berilgan. Gilza 9 ga asbob kallaki 8 joylashtirilgan. Kallakning har 
bir 12 yoqida turli asboblar mahkamlangan asbob tutgichlari o’rnatilishi mumkin. 
Kerakli asbobni dastur bo’yicha avtomatik qidiruvi uchun kallak ye strelkasi bo’yicha 
buriladi.
Dastgohning koordinataviy tuzilishi quyidagi formula bilan ifodalanadi: 
K : = C
h
Hn X Z
Ig
, 
Bu yerda“Ig” asbob kallaki bo’ylama supportida (Zkoordinatasi) joylashganligini 
bildiradi.
Rasm 1. KT 141 rusumidagi tokarlik patronli 
dastgohning KTSi: 
1 - detal; 2 - patron; 3 - shpindel; 4 - stanina; 
5 - ko’ndalang supportni surilishi; 6 - podshipniklar; 7, 
10 - keskichlar; 8 - asbob kallaki; 9 - bo’ylama 
supportni surilishi 
Ko’rib 
chiqilgan 
KTS 
yuqoridagi 
koordinataviy 
tuzilishga mansub tokarlik dastgohlarni o’ziga qamrab 
oladi. 
KT 141 rusumli dastgohning strukturaviy texnologik formulasi: 
STF
KT 141 
:=
∅ 
(
….
)
Hn X
0,005 
.
0,01 t
rzb
0,05 – 
40
F
bx 
2400 F
bz 
4800 F3 – 1 pl x 125 Z 250 

---

Bu yerda t
rzb 
- rezbaning qadami; pl - dastur boshqarish qurilmasiga perfolentada 
kiritiladi; F
bx, 
F
bZ
- X va Z o’qlari bo’yicha tez harakat tezligi, mm/min; Ig 12e In.s - 
12 asbobli kallak. 
Dastgohning quvvat formulasi: 
DQF
KT141
:=
~
+
,
( )
+
,
( )
+
,
~
+
,
~
+
,
~
+ 
,
~
+
,
~
+
,
~
Bu yerda: 
−
;
−
ℎ 
;
−
ℎ 
;
−
ℎ 
;
−
ℎ
ℎ
ℎ ℎ