O’zbekiston rеspublikаsi oliy vа o’rtа mахsus tа’lim vаzirligi toshkеnt dаvlаt iqtisodiyot univеrsitеti

X BOB. INSON FAROVONLIGI IQTISODIYOTI 
10.1. Inson farovonligi 
Xulq atvor iqtisodiyotida “farovonlik” atamasi an’anaviy iqtisodiyotga 
qaraganda kengroq qo’llaniladi va uch xil tushunchani qamrab oladi:
1. Hissiy baxt,
2. Hayotdan qoniqish,
3. Eudaimoniya.
Hissiy baxt - bu lahzalik yoki vaqtinchalik quvonch, qayg’u va g’azab 
bilan bog’liq bo’lgan qulaylik yoki noqulaylik chastotasi va darajasi bilan 
bog’liq bo’lgan hissiy holatni anglatadi.
Ikkinchisi, hayotdan qoniqish an’anaviy iqtisodiyotning “naflilik” 
kontseptsiyasiga mos keladi, bunda iste’mol va dam olishni baholash 
farovonlikning markazida turadi.
Uchinchisi, eudaimonia, birinchi marta Aristotel tomonidan taklif 
qilingan tushuncha bo’lib, u mohiyatan “yaxshi yashash” “yaxshi xulq-atvorga 
ega bo’lish” degan ma’noni anglatadi.
Eudaimonia – bu insonning fazilatlar va qobiliyatlarga ega bo’lish 
hamda jamiyatga hissa qo’shish orqali o’sishda his qiladigan qoniqishdir. 
Eudaimoniyaga erishish uchun inson ularni amalda qo’llash orqali fazilatlarni 
rivojlantirish, uni odat qilish va fazilatlarga muvofiq yashash kerak. 
Hissiy baxtni o’lchash usullaridan biri tajriba namunasi usulidir 
(experience sampling method – ESM). Xususan, sub’ektdan kuniga bir necha 
marta tasodifiy yoki belgilangan vaqtda qulaylik va noqulaylikni hujjatlashtirish 
so’raladi. Bu mavzuga katta yuk qo’yadi. Mavzuga kamroq yuk qo’yadigan 
ikkinchi usul - kunni qayta qurish usuli (day reconstruction method – DRM).

---

129 
Ushbu usul sub’ektlardan bir kun oldin vaqtlarini qanday o’tkazganligi 
haqida kundalik yozishni so’raydi. ESM va DRM tomonidan olingan natijalar 
izchildir. ESM va DRM lahzali his-tuyg’ularni o’lchasa-da, ba’zi so’rovlar 
oldingi kun yoki yaqinda sodir bo’lgan qulaylik va noqulaylik haqida 
umumiyroq va uzoq muddatli hissiy holatlarga tegishli savollarni beradi.