O’zbekiston rеspublikаsi oliy vа o’rtа mахsus tа’lim vаzirligi toshkеnt dаvlаt iqtisodiyot univеrsitеti
Download 1.36 Mb. Pdf ko'rish
|
Xulq-atvor (o\'quv qo\'llanma) - янги
|
Zaif Pareto mezoni: x va y ikkita taqsimotni hisobga olgan holda, agar
hamma qat’iy ravishda x ni y dan afzal ko’rsa, u holda x ni y dan yaxshiroq deb baholash kerak. SWF ushbu Zaif Pareto mezonini qondirish uchun talab qilinadi. Agar biz ushbu asosni xulq-atvor iqtisodiga hech qanday o’zgartirishlarsiz to’g’ridan-to’g’ri qo’llashimiz mumkin bo’lsa, unda biz yangi chegaralarni belgilashimiz shart emas. Biroq, afsuski, adabiyotlarda to’g’ridan- to’g’ri baholashni qo’llashda turli muammolar ko’rsatilgan (masalan, Beshears et al. 2008 va Kőszegi va Rabin 2008). Muammolarning sabablaridan biri cheklangan ratsionallikdir: agar biz cheklangan ratsionallikni hisobga olsak, tanlov xatti-harakatlari haqidagi ma’lumotlarga selektorlarning noto’g’ri tushunchalari kabi omillar ta’sir qiladi, shuning uchun biz uning afzal ko’rganini aniq bilib olmaymiz. Muammolarning yana bir sababi, xulq-atvor 147 iqtisodiyotida imtiyozlar ekzogen va barqaror deb qaralmaydi. Prospekt nazariyasida ma’lumotning muhim nuqtasi endogen tarzda, masalan, dinamik iqtisodiy nazariyada endogen tarzda aniqlanadigan har bir davrning dastlabki ta’minlanishi bilan belgilanadi. Shunday qilib, istiqbollar nazariyasi endogen afzalliklarga ega modelning bir misolidir. Imtiyozli modelning madaniy uzatilishi endogen afzalliklarga ega modelning yana bir misolidir. Bhatt va boshqalar an’anaviy iqtisoddagi asosni endogen afzalliklarga ega modellarga qo’llashda ikkita asosiy muammo borligini ta’kidlaydi. Birinchidan, endogen iqtisodiy o’zgaruvchilar bilan o’zgaruvchan imtiyozlarni taqsimlashni baholash uchun mezon sifatida foydalanish mumkin emas. Misol uchun, soliq siyosatining o’zgarishi tamaki kabi giyohvand moddalarni iste’mol qilishning o’zgarishiga olib kelishi mumkin va iste’molning o’zgarishi o’z navbatida giyohvandlik tovarlariga bo’lgan imtiyozlarni o’zgartirishi mumkin. Keyin soliq siyosatidagi o’zgarish jamiyat uchun foydali yoki yo’qligini baholash uchun o’zgaruvchan imtiyozlardan foydalana olmaymiz. Ikkinchidan, ko’p insonlar axloqiy nuqtai nazardan ba’zi afzalliklar boshqalardan ko’ra yaxshiroq ekanligi haqida axloqiy nuqtai nazarga ega. Masalan, giyohvandliksiz afzalliklar, giyohvandlik bilan afzalliklarga qaraganda yaxshiroq deb hisoblanishi mumkin. Ko’proq sabrli va ko’proq altruizmga ega bo’lgan afzalliklar kamroq sabrli va kamroq altruizmga ega bo’lgan afzalliklarga qaraganda yaxshiroq deb hisoblanishi mumkin. Agar shunday bo’lsa, me’yoriy iqtisodning roli bunday nuqtai nazarni o’z ichiga olgan tahliliy asosni ta’minlashdan iborat bo’lib, iqtisodchilar bunday nuqtai nazarga ega bo’lgan insonlarga endogen afzalliklarga ega modellardan olingan nazariy va empirik tushunchalar asosida yaxshiroq imtiyozlarni qanday targ’ib qilish haqida maslahat berishlari mumkin. |
