O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maхsus ta’lim vazirligi


Download 5.3 Mb.
bet88/272
Sana21.06.2023
Hajmi5.3 Mb.
#1645733
1   ...   84   85   86   87   88   89   90   91   ...   272
Bog'liq
Hozirgi o`zbek adabiy tili H.Jamolxonov2019

Akkomodatsiya-turli kategoriyalardagi tovushlarning, masalan, unli bilan undoshning o‘zaro ta’siri tufayli yuzaga keladigan moslashuv. Masalan: kisht ("i"ning old qator ottenkasi, u sayoz til orqa "k" undoshiga moslashgan)- qish (qbish: "i"ning orqa qator ottenkasi, u chuqur til orqa "q" undoshiga moslashgan). Ba’zan unli undoshga emas, aksincha, undosh unliga moslashadi. Masalan, lab-tish

(labio-dental) "f" undoshi lablashgan "u" unlisi ta‘sirida lab-lab "f"ga aylanishi mumkin. Qiyos qiling: faqat ("f"- lab-tish), nufuz("f" -lab-lab), aft ("f"- lab-tish)- ufq ("f"- lab-lab), saf ("f" -lab-tish)- tuf ("f"- lab-lab) kabi.
O‘zaro ta’sirda bo‘lgan tovushlarning bir-biriga nisbatan oldin yoki keyin kelishiga ko‘ra akkomodatsiya quyidagi ikki turga bo‘linadi:

  1. progressiv akkomodatsiya. Bunda oldingi tovush keyingi tovushga ta‘sir qiladi: kulmoq so‘zida sayoz til orqa "k" undoshi orqa qator "u"ni old qator " Y" ga aylantirgani kabi. Qiyos qiling: qul ("u"- orqa qator unli)- kul (" k"- old qator unli), qo ‘I ("o‘"- orqa qator )- ko „1 ("o‘"- old qator "e" unlisi);

  2. regressiv akkomodatsiya. Bunda keyingi tovush oldingi tovushga ta‘sir qiladi. Masalan: to„k so‘zida sayoz til orqa "k" undoshi orqa qator "o‘" unlisini old qator "e"ga aylantiradi. Assimilatsiyada bo‘lganidek, akkomodatsiyada ham fonemaning kombinator ottenkasi yuzaga keladi.


  1. Download 5.3 Mb.

    Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   84   85   86   87   88   89   90   91   ...   272




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling